Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) normalin üstünde hiperaktif ve dürtüsel davranışlara ve odaklanma sorunlarına sebep olan bir durumdur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan kişiler, konsantre olmakta, bir görevi tamamlamakta ve uzun süre sabit bir şekilde oturmakta zorlanırlar. 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Yetişkinlerde Görülür Mü?

Yaygın düşünce hiperaktif, dürtüsel davranışların ve odaklanma sorunlarının yalnızca çocuklarda görüldüğü yönünde olsa da DEHB hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir. Türkiye’de yetişkinlerde görülme oranı yaklaşık %4 olarak bilinmektedir. 

Çocukken tanı almış kişilerin yaklaşık olarak yarısı yetişkinliklikte de dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerine sahiptir. Ancak kişilerin çoğunda bu durumun belirtileri azalmakta veya daha seyrek görülmektedir. Aslında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerine sahip olan ama henüz tanı almamış yetişkinler de çoğunlukla bu duruma çocukluktan beri sahiptir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Yaygın olarak görülen bazı belirtiler şunlardır:

• Konsantre olmakta zorlanmak
• Dikkatin kolaylıkla dağılması
• Yapılması gereken görevleri unutmak
• Birisi konuşurken sözünü kesmek

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tipleri Nelerdir?

Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip: Dikkatsizlik belirtileri vardır ama hiperaktivite ve dürtüsel davranışlar görülmez. 

Belirtileri:

• Kolaylıkla dikkati dağılır.
• Günlük aktivitelerde bile  unutkandır.
• Yönergeleri takip etmekte zorlanır. 
• Uzun süreli zihinsel efor gerektiren çalışmalardan kaçınır.
• Dikkati kolaylıkla başka bir yere kayar.
• Okul veya işle ilgili çalışmalarda dikkatsizlikten kaynaklı hatalar yapar. 
• Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda bile konuşan kişiye odaklanmakta zorlanır.

Hiperaktivite ve dürtüselliğin ön planda olduğu tip: Hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri belirgindir ama dikkatsizlik görülmez. Bu tipe sahip kişilerde dikkat problemleri görülmese de hala verilen görevler üzerinde yoğunlaşmak ile ilgili sorunlar yaşanır.

Belirtileri:

• Her zaman hareket halinde olma
• Aşırı konuşma
• Sıranın kendisine gelmesini beklemekte zorlanma
• Ders esnasında veya oturması beklene diğer durumlarda ayağa kalkma
• Birisi sorusunu bitirmeden cevap vermek
• Kendi kendine vakit geçirmekte zorlanma
• Otururken sıklıkla ellerini, ayaklarını oynatma ve kıpır kıpır olma
• Sıklıkla başkalarının konuşmasını ya da eylemini bölme

Kombine tip: Hem dikkat eksikliği ve odaklanma sorunları hem de hiperaktif ve dürtüsel davranışlar görülür. En yaygın olarak görülen tiptir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Sebepleri:

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sebep olan durumlar kesin olarak bilinmese de beyindeki yapısal farklılıkların ve dopamin seviyesinin bu durumun ortaya çıkmasında etkili olduğu düşünülüyor. Aynı zamanda genetik faktörler ve çevresel faktörler de dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun ortaya çıkmasında etkili olabilir. 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Risk Faktörleri Nelerdir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile ilişkilendirilen bazı faktörler şunlardır:

• Hamilelikte alkol, sigara ve ilaç kullanılması
• Düşük doğum ağırlığı
• Prematüre doğum
• Beyin yaralanmaları
• Anne karnında toksik maddelere maruz kalma

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu ortadan kaldıran bir tedavi bulunmamaktadır. Kullanılan yöntemler belirtilerin azalmasını sağlar ve kişinin günlük hayatına olağan şekilde devam etmesine destek olur. DEHB belirtilerine sahip olan ama henüz tanı almamış yetişkinler genellikle akranların, aile üyelerinin veya iş arkadaşlarının değerlendirmeleriyle destek almaya başlarlar. Psikolojik destek almak, kişilerin bu durumu yönetmesinde oldukça faydalıdır. 

Bazı durumlarda bir psikiyatristten destek almanız ve ilaç kullanmanız gerekebilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu için kullanılan ilaçlar beynin kimyasal yapısını etkileyerek kişinin dürtülerini ve eylemlerini kontrol etmesini kolaylaştırır. Ancak bir psikiyatrist tavsiyesi olmadan ilaç kullanmak sakıncalı olabilir.