Sosyal Fobi: Utangaç Olmaktan Çok Daha Fazlası

Sosyal Fobi Nedir?

İnsanların bazı sosyal durumlarda gergin hissetmesi olağandır. Yeni dahil olduğumuz bir ortamda insanlarla iletişim kurmak veya bir topluluk önünde sunum yapmak gibi durumlar hepimiz için kaygıya sebep olabilecek durumlardır. Fakat bu kaygının ne sıklıkla ve hangi yoğunlukta hissedildiği üzerinde düşünülmesi gereken bir konudur. Başka insanlarla etkileşim kurmanın gerekli olduğu sosyal durumlarda ortaya çıkan yoğun kaygı hali, sosyal fobi olarak tanımlanır. Sosyal anksiyete bozukluğu olarak da isimlendirilen bu durum, diğer insanlar tarafından yargılanma korkusundan kaynaklanır.

Sosyal Fobinin Tipleri Var Mıdır?

Sosyal fobinin 2 alt tipi bulunmaktadır. Kaygılar birçok sosyal durumda ortaya çıkıyorsa yaygın tip, sadece belirli durumlarda ortaya çıkıyorsa yaygın olmayan (özgül) tip olarak isimlendirilir. Yaygın tip, birisiyle tanışmak ve etkileşimi sürdürmek gibi durumları içerirken, özgül tip toplum içinde yemek yemek ve sunum yapmak gibi performans içeren durumları kapsar. 

Sosyal Kaygıya Sebep Olabilecek Durumlar Nelerdir?

Liebowitz Sosyal Kaygı Ölçeğine göre sosyal anksiyete bozukluğuna sahip insanlarda kaygıya sebep olabilecek bazı sosyal durumlar şunlardır:

• Halka açık alanlarda yemek yemek ya da bir şeyler içmek
• Bir eğlenceye katılmak
• Topluluk önünde hazırlıklı ya da hazırlıksız konuşmak
• Evde misafir ağırlamak
• Bilgi, beceri ya da yeteneğinin sınanması
• Para iadesi almak üzere satın alınan bir ürünü iade etmek
• Israrcı satış elemanlarına karşı koymak
• Çok iyi tanımadığı biriyle göz teması kurmak
• Çok iyi tanımadığı birine aynı görüşte olmadığını ifade etme
• Çok iyi tanımadığı biriyle telefonda konuşmak
• Birisiyle tanışmaya çalışmak
• Genel tuvaletleri kullanmak

Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir?

Sosyal fobiye sahip bir kişide kaygıya sebep olabilecek bir sosyal durumla karşılaştığında terleme, çarpıntı, yüz kızarması, ağızda kuruluk, titreme ve nefes darlığı gibi bedensel belirtiler görülebilir. Kişiler başkalarının kendileri hakkında negatif düşüncelere sahip olduğu, başkalarının kendilerini eleştirecekleri ve yargılayacakları düşüncesine sahip olurlar. Bu düşüncelerden sonra kaygı duyulan ortamda bulunmamak için çaba gösterme, göz temasından kaçınma gibi davranışlar ortaya çıkar. Bazı durumlarda utangaç ya da rahatsız hissetmek doğrudan sosyal fobi belirtisi olarak görülemez. Sosyal fobiye sahip kişiler korkularının aşırı ya da anlamsız olduğunun farkındadır.

Sosyal Fobinin Sebepleri Nelerdir?

Sosyal fobi genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde başlar. Ancak bu durum sosyal fobinin alt tiplerine göre değişiklik gösterebilir. Kişinin mizacı, genetik yatkınlıkları, çocukken zorbalığaya veya aşırı eleştiriye maruz kalmak, fiziksel özelliklerle ilgili bir hastalık geçirmek ya da bir farklılığa sahip olmak sosyal fobinin kaynağı olabilir. Bunlara ek olarak, fazla korumacı tutum sergileyen veya başka insanların fikirlerini aşırı önemsediklerini belli eden ebeveynlerin çocuklarında da sosyal fobi görülebilir. 

Sosyal Fobi Tanı ve Terapi Süreci 

Sosyal fobiye sahip kişiler içinde bulundukları yoğun sosyal kaygılar ve kaçınma davranışı sebebiyle okulda, işte ve diğer insan ilişkilerinde aksaklıklar yaşayabilirler. Kişiler bu durumun sosyal hayatlarını olumsuz yönde etkilediğinin farkında olmalı ve ihtiyaç hissedilen durumlarda profesyonel destek almalıdır. 

Bilişsel davranışçı terapi, sosyal fobide en yaygın kullanılan terapi şeklidir. Öncelikle sosyal fobinin gelişmesinin nedenlerini çözümlemek üzere çalışmalar yapılır. Daha sonra kişinin aşırı ve kontrol etmesi zor endişelerinin yerine daha mantıklı düşünceleri koymak üzere çalışılır. Terapi sürecinin uzunluğu ve sürecin sonunda elde edilecek gelişmeler kişiden kişiye değişiklik gösterir ve kişinin mizacı ile ilişkilidir. Sosyal fobiyle baş etmek için psikolojik destek almak, kişinin özgüven kazanmasına ve başkalarıyla etkileşim kurma becerilerinin gelişmesine destek olur.