Ζώντας με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας: Στρατηγικές Αντμετώπισης και Βελτίωσης

Τι είναι η Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας;

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από παρορμητικές συμπεριφορές, χρόνια συναισθήματα κενού και υπερκινητικότητα, τα οποία προκαλούνται από την αδυναμία του ατόμου να ρυθμίσει τα συναισθήματά του.

Τα άτομα με τη συγκεκριμένη διαταραχή συχνά δυσκολεύονται στις σχέσεις τους. Με τα παραπάνω συμπτώματα, τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή επηρεάζονται όλο και περισσότερο, ειδικά όσον αφορά τη λειτουργικότητά τους.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ατόμων, οι αμυντικοί μηχανισμοί που αναπτύσσουν και οι αλληλεπιδράσεις με το κοινωνικό περιβάλλον αρχίζουν να αναπτύσσονται στην παιδική ηλικία, ενώ γίνονται εμφανή στα τέλη της εφηβείας ή στις αρχές της ενήλικης ζωής, ανάλογα με την επίδραση της μάθησής τους και της προδιάθεσης που έχουν.

Τα χαρακτηριστικά του ατόμου σε αυτές τις ηλικίες διαμορφώνουν την μεταγενέστερη προσωπικότητά του, δηλαδή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές που το διακρίνουν από τους άλλους¹.

Κάποιες φορές, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που αναπτύσσονται και παγιώνονται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είναι τόσο άκαμπτα και αντιπαραγωγικά που εμποδίζουν την προσαρμογή στην κοινωνία και έχουν ως αποτέλεσμα να δυσχεραίνουν τη ζωή των άλλων ανθρώπων και να προκαλούν προβλήματα σε πολλούς τομείς της ζωής. Σε τέτοιες περιπτώσεις, λοιπόν, μπορούμε να μιλάμε για διαταραχές της προσωπικότητας.

Συμπτώματα της Οριακής Διαταραχής Προσωπικότητας

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας κατατάσσεται στην κατηγορία των διαταραχών προσωπικότητας της συστάδας Β. Οι διαταραχές προσωπικότητας της συστάδας Β περιλαμβάνουν την ιστριονική, τη ναρκισσιστική, την αντικοινωνική και την οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Οι εν λόγω διαταραχές προσωπικότητας ομαδοποιούνται επειδή όλες παρουσιάζουν δραματική, συναισθηματική και ασταθή συμπεριφορά.

Πώς συμπεριφέρονται τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας; Τα παρακάτω είναι τα πιο αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής ψυχικής υγείας:

• Εμφανίζουν παρορμητικές και ασταθείς συμπεριφορές στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
• Εξιδανικεύουν τους φίλους τους, τους ερωτικούς τους συντρόφους ή τα μέλη της οικογένειας τους.
• Ως αποτέλεσμα της υπερβολικής εξιδανίκευσης, βιώνουν έντονη απογοήτευση και ξεσπάσματα θυμού.
• Μπορεί να επιχειρήσουν να προλάβουν την εγκατάλειψη από τους άλλους, λόγω του έντονου φόβου τους και του άγχους εγκατάλειψης³.
• Αναφορικά με τις διαπροσωπικές σχέσεις, ενδέχεται να είναι παρορμητικοί και ασταθείς σχετικά με την αυτοεικόνα τους, δηλαδή την αυτοαξιολόγησή τους και τις απόψεις για τον εαυτό τους².
• Έχουν παρορμητική συμπεριφορά, δηλαδή αντιδρούν γρήγορα και απερίσκεπτα σε ερεθίσματα, χωρίς να σκέφτονται τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των πράξεών τους.
• Μπορεί να έχουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές ή να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας, ώστε να χειραγωγήσουν τους γύρω τους.
• Πάσχουν από χρόνιο αίσθημα κενού
• Ενδέχεται να εμφανίζουν παροδικές και σχετιζόμενες με το στρες παρανοϊκές και καχύποπτες σκέψεις¹.
• Μπορεί να βιώσουν παροδική και σχετιζόμενη με το στρες αποπραγματοποίηση¹.

Ποιες Είναι οι Αιτίες της Οριακής Διαταραχής Προσωπικότητας;

Σύμφωνα με έρευνες, ορισμένοι παράγοντες κινδύνου αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης οριακής διαταραχής προσωπικότητας. Αντίστοιχα, ορισμένοι γενετικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης της συγκεκριμένης διαταραχής.

Οικογενειακό ιστορικό

Τα άτομα που έχουν στενά μέλη της οικογένειάς τους που πάσχουν από οριακή διαταραχή ΄προσωπικότητας, όπως γονείς ή αδέρφια, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν την ίδια διαταραχή. Ταυτόχρονα, τα άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό οριακών ή σχετιζόμενων διαταραχών προσωπικότητας διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της διαταραχής.

Δομή και λειτουργία του εγκεφάλου

Σύμφωνα με έρευνες, τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας έχουν κάποιες λειτουργικές και δομικές αλλαγές στα μέρη του εγκεφάλου τους, ιδιαίτερα σε όσα σχετίζονται με τις παρορμήσεις και τη διαχείριση των συναισθημάτων.

Όταν εξετάζουμε τις εικόνες του εγκεφάλου αυτών των ανθρώπων, μπορούμε να δούμε ότι περιοχές όπως η αμυγδαλή, που βοηθάει στην αντιμετώπιση αρνητικών συναισθημάτων, όπως ο φόβος και ο θυμός και ο ιππόκαμπος, που βοηθάει στον αυτόματο έλεγχο, είναι μικρότερες από το αναμενόμενο ή ενεργοποιούνται με ανώμαλο τρόπο. Ωστόσο, αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι τόσο το αποτέλεσμα της διαταραχής, όσο και το αίτιό της.

Περιβαλλοντικοί, πολιτισμικοί και κοινωνικοί παράγοντες

Πολλοί άνθρωποι με οριακή διαταραχή προσωπικότητας αναφέρουν ότι έχουν εκτεθεί σε τραυματικές εμπειρίες, όπως κακοποίηση, εγκατάλειψη και αρνητικές εμπειρίες στην παιδική τους ηλικία. Η παραμέληση από τον έναν ή και τους δύο γονείς, η ανατροφή σε ένα περιβάλλον όπου επικρατούν οι απειλές και ο φόβος, αλλά και η διαβίωση στο ίδιο σπίτι με ένα άλλο μέλος της οικογένειας με σοβαρή ψυχική διαταραχή, αποτελούν περιστατικά που χαρακτηρίζουν πολλά άτομα που πάσχουν από οριακή διαταραχή προσωπικότητας.

Αν και αυτοί οι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης διαταραχής προσωπικότητας, δεν αποτελούν εγγύηση ότι τα άτομα αυτά θα αναπτύξουν οριακή διαταραχή προσωπικότητας.

Ποιες Είναι οι Συνέπειες της Οριακής Διαταραχής Προσωπικότητας;

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας επηρεάζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές ενός ατόμου, καθιστώντας δύσκολο να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σε διάφορους τομείς της ζωής. Όλοι έχουμε μια μοναδική προοπτική για τον κόσμο, αλλά τα άτομα με την εν λόγω διαταραχή έχουν μια διαστρεβλωμένη άποψη για τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους.

Αυτά τα άτομα βιώνουν έντονα συναισθήματα- τα οποία παλεύουν συνεχώς να ελέγξουν- και η έλλειψη ελέγχου μπορεί να τους προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη απογοήτευση και απελπισία. Χωρίς αποτελεσματική θεραπεία ή θεραπευτική υποστήριξη, αυτά τα ζητήματα μπορεί να έχουν πολυποίκιλες επιδράσεις στη ζωή ενός ατόμου:

• Απώλεια αυτοπεποίθησης
• Διακοπή της σχολικής φοίτησης
• Νομικά προβλήματα και θύματα μηνύσεων
• Απολύσεις ή επανειλημμένες αλλαγές θέσεων εργασίας
• Αλκοολισμός και κατάχρηση ουσιών
• Δυσκολία δημιουργίας και διατήρησης υγιών σχέσεων
• Χρόνιος αυτοτραυματισμός
• Σχέσεις που οδηγούν σε χωρισμό ή διαζύγιο
• Συχνή νοσηλεία

Προβλήματα στις ρομαντικές σχέσεις

Οι επιπτώσεις της οριακής διαταραχής προσωπικότητας είναι αναπόφευκτα ορατές στις ρομαντικές σχέσεις. Τα άτομα που πάσχουν από οριακή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να έχουν έντονο φόβο εγκατάλειψης. Εξαιτίας αυτού του φόβου, μπορεί συνεχώς να κατασκοπεύουν το άτομο με το οποίο έχουν σχέση και να ερμηνεύουν κάθε συμπεριφορά τους ως εγκατάλειψη.

Τα έντονα συναισθήματα ανασφάλειας και φόβου μπορεί να δυσκολέψουν τον συμβιβασμό σε διάφορες καταστάσεις και να προκαλέσουν ιδιαίτερες διακυμάνσεις στη σχέση. Ενώ φοβούνται μήπως εγκαταλειφθούν, έχουν αποπνικτικά συναισθήματα και αρνούνται να είναι κοντά στον σύντροφό τους. Τέλος, μπορεί να υπάρχει μια έντονη και αντικρουόμενη σχέση, η οποία εναλλάσσεται μεταξύ των απαιτήσεων για αγάπη και προσοχή από των άλλων και συμπεριφορών απόσυρσης και απομόνωσης από τους ίδιους.

Επιπλέον, ορισμένα συμπτώματα αυτής της διαταραχής μπορεί να έχουν έμμεσο αντίκτυπο στις σχέσεις. Οι παρορμητικές αγορές, για παράδειγμα, ή ένας ανεξέλεγκτος καβγάς, μπορεί να επηρεάσουν μέλη μιας οικογένειας.

Η λήψη επαγγελματικής βοήθειας είναι ο καλύτερος τρόπος για να διατηρήσετε μια σχέση με κάποιον που έχει οριακή διαταραχή προσωπικότητας και να προστατεύσετε όχι μόνο τη δική σας ψυχική υγεία, αλλά και του πάσχοντα. Η θεραπεία ζεύγους, εκτός από την ατομική θεραπεία, μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της σχέσης με ένα τέτοιο άτομο.

Ψυχοθεραπεία για οριακή διαταραχή προσωπικότητας

Επειδή οι διαταραχές προσωπικότητας είναι χρόνιες, ευρέως διαδεδομένες και άκαμπτες στη φύση, είναι δυνατόν να προχωρήσουμε στην ψυχοθεραπεία θέτοντας συγκεκριμένους στόχους. Αυτοί οι στόχοι μπορεί να περιλαμβάνουν τη μείωση της δυσφορίας του ατόμου και την αλλαγή των συμπεριφορών που προκαλούν δυσλειτουργία στην καθημερινή ζωή.

Τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας, ωστόσο, μπορεί να μεταφέρουν την παρορμητικότητα και τη συναισθηματική τους αστάθεια που εκφράζονται στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και στο θεραπευτικό περιβάλλον. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, μπορεί να γίνουν υπερβολικά αντιδραστικοί και να έχουν συναισθηματικές καταστροφές¹. Σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί να δυσκολεύονται να επιτύχουν τα απαραίτητα και επιθυμητά αποτελέσματα με τη θεραπεία.

Επιπλέον, όπως συμβαίνει με όλες τις διαταραχές προσωπικότητας, οι μέθοδοι ψυχοθεραπείας για την οριακή διαταραχή προσωπικότητας θα πρέπει να τροποποιούνται με βάση τη συμπεριφορά και τα συμπτώματα του ατόμου που αναζητά ψυχολογική βοήθεια, επειδή ορισμένες μέθοδοι που βρίσκονται στο παραδοσιακό και ατομικό φάσμα ψυχοθεραπείας μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα στη διαταραχή αυτή .

1. Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία

Η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία έχει αναπτυχθεί ειδικά για τη οριακή διαταραχή προσωπικότητας⁴. Ο όρος διαλεκτική σημαίνει την αλληλεπίδραση αντικρουόμενων ιδεών. Στο πλαίσιο της διαλεκτικής συμπεριφορικής θεραπείας, η διαλεκτική αναφέρεται στην ενσωμάτωση τόσο της αποδοχής όσο και της αλλαγής, ως απαιτήσεις για τη θεραπεία⁵.

Η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία στοχεύει στη θεραπεία των συμπτωμάτων της διαταραχής, αντικαθιστώντας τις δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές με πιο υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης, όπως η ενσυνειδητότητα, η διαπροσωπική αποτελεσματικότητα, η ρύθμιση των συναισθημάτων και η ανοχή στη δυσφορία⁶.

2. Θεραπεία Σχήματος

Οι διαταραχές προσωπικότητας και άλλες χρόνιες ψυχολογικές διαταραχές αντιμετωπίζονται με ΤΗ θεραπεία σχήματος. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη μορφή ψυχοθεραπείας που συνδυάζει έννοιες και προσεγγίσεις από τη θεωρία της προσκόλλησης, τη θεραπεία Gestalt και την ψυχοδυναμική προσέγγιση⁷.

Βασίζεται σε δύο εννοιολογικά μοντέλα για τη διατύπωση προβλημάτων και την κατανόηση της διαδικασίας της αλλαγής: πρώιμα δυσπροσαρμοστικά σχήματα που αναπτύσσονται στην παιδική ηλικία και γρήγορες συναισθηματικές αλλαγές που συμβαίνουν όταν πολλά διαφορετικά σχήματα ενεργοποιούνται ταυτόχρονα⁸.

3. Θεραπεία Εστιασμένη στη Μεταβίβαση

Η ψυχοθεραπεία που εστιάζεται στη μεταβίβαση ασχολείται με την ανάλυση της μεταβίβασης που συμβαίνει μεταξύ του πελάτη και του θεραπευτή κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής σχέσης. Στοχεύει στην ανάλυση του τρόπου με τον οποίο ο εαυτός μας και οι άνθρωποι στη ζωή μας αντιπροσωπεύονται στον εσωτερικό νοητικό μας κόσμο, αλλά και πώς αντιπροσωπεύεται ο θεραπευτής και πώς οι εσωτερικές μας αυτές αντιλήψεις μεταβιβάζονται στη θεραπευτική σχέση και στο πρόσωπο του θεραπευτή⁹.

Αυτό το είδος θεραπείας έχει ως στόχο να βοηθήσει την ανάπτυξη των κατάλληλων αμυντικών μηχανισμών για την αντιμετώπιση των διαφόρων θεμάτων με υγιή τρόπο, καθώς και την εύρεση λύσης για τη διάχυση ταυτότητας¹⁰.

4. Θεραπεία Βασισμένη στην Εν-νόηση

Η θεραπεία που βασίζεται στην εν-νόηση είναι ένας τύπος ψυχοθεραπείας που βοηθά τα άτομα να αναγνωρίσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους ανά πάσα στιγμή και να αναπτύξουν μια εναλλακτική προοπτική για την κατάσταση.

Η Θεραπεία που βασίζεται στην εν-νόηση διδάσκει ότι η σκέψη πρέπει να προηγείται της αντίδρασης προκειμένου να λυθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας, ως αποτέλεσμα της παρορμητικότητάς τους¹¹.

Συμπέρασμα

Αν και η οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι μια δια βίου ψυχολογική κατάσταση που έχει αρνητικό αντίκτυπο σε όλες τις πτυχές της ζωής, ιδιαίτερα στις διαπροσωπικές σχέσεις, λόγω παρορμητισμού και αδιαχείριστων συναισθημάτων και συμπεριφορών, είναι δυνατόν τα άτομα αυτά να διευκολύνουν αισθητά τη ζωή τους μέσω ψυχοθεραπείας, η οποία θα συμβάλλει σε αλλαγές της συμπεριφοράς τους και στην ανάπτυξη πιο λειτουργικών μηχανισμών αντιμετώπισης.