Duygusal Zeka (EQ) Nedir? Duygusal Zeka Nasıl Geliştirilir?

Duygusal Zeka Nedir?

Duygusal zeka, bireyin duyguları anlamlandırıp kontrol edebilmesine, sadece kendisinin değil başkalarının da ne hissettiklerini kolayca kavrayabilmesine ve onlarla olan iletişimlerini başarıyla sürdürebilmesine olanak sağlayabilir. Duygusal zekanın katkıları sayesinde sosyal iletişim sırasında gerekli olan birçok özellik aktif hale gelir ve bireyler duyguları daha anlamlı bir şekilde analiz ederek kendi iç dünyalarını da keşfetme fırsatı bulabilirler.

Duygusal Zeka (EQ) ve IQ Arasındaki Fark Nedir?

Duygusal zeka bazı insanlar tarafından IQ ile eş değer görülmeyebilir. Kimi insanlar IQ nun duygusal zekaya göre daha önemli ve işe yarar olduğunu savunur fakat aslında bu iki zeka türü arasında herhangi bir üstünlük söz konusu değildir. İkisi de hayatımızı efektif bir şekilde devam ettirebilmemiz için var olmak zorundadırlar. IQ; hayatımızdaki problemleri çözmemize, plan ve stratejiler üretmemize, soyut düşünmemize¹ yardımcı olurken duygusal zeka ise; empati yapabilmemize, duyguları yorumlayabilmemize ve sosyal iletişimimizi devam ettirebilmemize olanak sağlar. IQ, bizi daha çok mantık oluşturabilme konusunda desteklerken EQ ise bizi sosyal açıdan donanımlı ve duygular yönünden daha bilinçli bir hale getirmeye yardımcı olur.

Duygusal Zeka ve Bileşenleri

Duygusal zekanın bize sağladığı bazı önemli yetenekler vardır. Aşağıda yer alan² bu 4 ana yetenek bizlerin hayat kalitesini önemli ölçüde yükseltebildiği gibi aynı zamanda kendimizi ve başkalarını daha iyi anlayabilmemiz için bize yeni bir kapı açmış olacaktır.

1. Öz Bilinç:

Bireylerin kendi hissettiklerinin farkında olabilmeleri onları öz bilinci yüksek kişiler haline getirebilir. Duygusal zeka yönünden güçlü bireyler kendi duygularını rahat bir şekilde anlayabilir ve ifade edebilirler. Bu süreç ise onlara kendilerini tanıma yolunda büyük bir fırsat tanımış olabilir.

2. Duygu Kontrolü:

Aynı anda farklı duygular hissetmek ve içimizde yaşatmak olası olabilir. Bunun sebebi ise beynimizin durmadan düşünce üretmesi ve bu düşüncelerin duyguları oluşturması olabilir. Bu, bazı durumlarda bireylere rahatsızlık verebilir ve gündelik yaşantısına devam etmesini engelleyebilir. Duygusal zekamız ise tam bu nokta da devreye girerek karışma potansiyeli olan duyguları kontrol edebilir. Bazı açılardan bakıldığında duygusal zeka aslında bizleri duygu durumu bakımından da sağlamlaştırarak daha stabil bir hale getirebilir.

3. Harekete Geçmek:

Hayatımızdaki görevlerimizi yerine getirmek için çoğu zaman motivasyon faktörü gerekebilir. Bu noktada duygusal zeka devreye girerek bizlere yardımcı olabilir. IQ nun yardımıyla oluşan planlarımızı ve stratejilerimizi uygularken duygusal zeka da bizleri bu planlar doğrultusunda harekete geçirir. Çoğu zaman harekete geçme aşamasında bireyler dürtüleri ve rahatsız edici duyguları konusunda şikayetçi olabilirler fakat duygusal zeka sayesinde tüm bu dürtü ve duygular adeta geri çekilir ve bize hedefimize ulaşan yolda rahat bir şekilde hareket etmemizi sağlayabilirler.

4. Empati Kurabilmek:

İnsanlarla kurduğumuz ilişkilerde olmazsa olmaz unsurlardan birisi empati yeteneğidir. Empati kurabilme becerisi sayesinde insanların nasıl hissettiğini, neyden hoşlanıp hoşlanmadıklarını kolaylıkla anlayabiliriz. Bir ilişki içerisinde karşı tarafa nasıl davranıp davranmayacağımızı çoğu zaman empati ile çözümleyebiliriz. Bu da duygusal zekamız ile mümkün olabilir.

Duygusal Zeka Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?

Duygusal zeka her bireyde bulunan ve aktif olarak çalışan bir sistemdir. Ancak bazı durumlarda bu becerinin geliştirilmesi büyük bir önem taşır. Bireyler kendilerini bu konuda eksik görebilir ve bu doğrultuda kendilerini geliştirmek isteyebilirler. Aşağıda duygusal zekanın düşüklüğünün 3 belirtisi sıralanmıştır³.

1. Ani Duygu Patlamaları:

Duygusal zekanın düşük olduğu durumlarda bireyler aniden yaşanabilen öfke ve ağlama krizleri gibi durumlarla karşılaşabilirler. Bunun en önemli sebeplerinden biri bireylerin kendilerini duygusal açıdan keşfetmemiş olmaları ve duygularını kontrol edememelerinden kaynaklanıyor olabilir. Ayrıca çoğu zaman duygu içerikli olaylardan kaçındıkları için küçük oluşumlu duygular gitgide büyüyerek bu patlamalara sebebiyet verebilir.

2. Sosyal İlişki Problemleri:

Duygusal zeka düşüklüğünün kendini belli ettiği bir diğer alan ise sosyal ilişkilerdir. Bunun sebebi de duygusal zekanın, sosyal ilişkilerin devamlılığı için gerekli olan empatiyi ve anlayışlı olma durumunu sağlamasından kaynaklanabilir. Ayrıca duygusal zeka konusunda zorluk çeken bireyler arkadaşlığın ve diğer alanlardaki sosyal ilişkilerin getirdiği duygusal sorumluluğu da taşımaya meyilli olmayabilirler. Karşı tarafın hareketlerinin ve söylediklerinin altındaki asıl mesajı anlamakta sorun yaşayabildikleri için iletişim problemleriyle yüzleşmek durumunda kalabilirler.

3. Farklı Bakış Açılarına Kapalılık:

Düşük bir duygusal zeka, bireyleri çoğu zaman daha tekdüze bir hale getirebilir. Hayata daha dar bir perspektiften bakabilir, başkalarının da aynı onlar gibi fikirlerinin olduğunu unutabilirler. Kendi dürtülerini ve duygularını her defasında bastırmakta zorluk yaşadıkları için kendileri neredeyse çoğu zaman diğer insanlara göre daha üstünlerdir. Bu yüzden de farklı bakış açılarına karşı umursamayabilir ve küçümseyici bir tavır sergileyebilirler.

Duygusal Zeka Nasıl Geliştirilir?

Duygusal zekaya doğumumuzdan itibaren bize hem sosyal anlamda hem de duygularımızı yönetmemiz açısından bize büyük bir fayda sağlayabilir. Fakat duygusal zeka sanılanın aksine büyük oranda öğrenilerek kazanılır⁴. Aşağıda yer alan dört yöntem duygusal zeka geliştirme sürecinde fayda sağlayabilir⁵.

1. Not Almak:

Gün içerisinde birçok farklı durumla karşı karşıya geliriz ve bu durumlardan her biri bizde çeşitli düşüncelerin ve duyguların oluşmasına sebebiyet verebilir. Gördüğümüz, duyduğumuz, yaşadığımız her bir olay duygu ve düşünceleri aktive eder. Duygusal zekayı geliştirmek için ise ilk adım olarak duygularımızı bir kağıda not etmekle başlayabiliriz. Hissettiklerimiz bizi hangi kararı vermeye teşvik etti? Karşınızdaki size bir konudan bahsettiğinde neler hissettiniz? Not almaya devam ettikçe belki de ne kadar çok duygunuzun var olduğunun bilincine varabilir, bu duyguların nerede ve ne zaman tetikleneceğini daha kolay öngörebilirsiniz. Bu alıştırma duygusal zekanızın kendi kendinizi regüle edebilme basamağını oluşturmuş olacaktır.

2. Geri Bildirim Almak:

Duygusal zeka, sosyal ilişkilerde olduğu gibi iş hayatının da ayrılmaz bir parçasıdır. İş hayatımızdaki rolümüzle sosyal hayatımızda var olan rolümüz birbirinden farklı olabilir. Bunun en büyük sebebi ise iş hayatında durumlara göre samimiyet ve resmi olma halinin birbirinden ince bir çizgiyle ayrılmasıdır. Bazen iş ortamındaki ilişkilerimizde resmiyeti fazla kaçırıp dışardan empatiden yoksun ve duyarsız biri olarak görülebiliriz. Bu noktada farkındalığımızı arttırmak için çeşitli yollarla iş arkadaşlarımızdan veya çalışanlarımızdan geri bildirim almak çok önemlidir. Dünya genelinde de özellikle birçok liderlik vasfı bulunan çalışan geri bildirim almak için değerlendirmeler yapmaktadırlar. Bu yöntemle diğer insanların bizi nasıl gördüğünü fark edebilir ve kendimize de bu konuda yön verebiliriz. Böylelikle duygusal zekamız zaman içinde gelişmeye başlayabilir.

3. Aktif Bir Dinleyici Olmak:

Duygusal zekayı destekleyip geliştirebilmenin en başarılı yollarından biri de aktif bir dinleyici olabilmekten geçebilir. Bazen karşımızdakini dinlerken başka şeyler düşünmeye, çevredeki uyaranları gözden geçirmeye meyilli olabiliriz. Bu durumda karşı tarafa odaklanma konusunda zorluk yaşayabilir ve konuşmaya gerçek anlamda kendimizi veremeyebiliriz. Bu sebeple karşımızdakilerle kuracağımız sosyal bağ da yeterince kuvvetli olmayabilir. Bu yüzden konuşan kişiyle olabildiğince etkileşime girmek, onun söylediklerinden alıntılar yapıp kendi düşüncelerimizi eklemek bizi aktif bir dinleyici olma konusunda teşvik edebilir.

4. Duygulara Önem Vermek:

Kimi zamanlarda bazı duygulardan kaçma eğilimi gösterebiliriz. Örneğin çok sinirlendiğimizde veya çok üzüldüğümüzde bunları baskılamaya ve etkisinin geçmesine dair çaba gösteririz. Ancak bu duygularda aynı sevinç gibi her insanın hissedebileceği duygulardan bazılarıdır. Duygusal zekamız tüm duygularımızı regüle etmek ve bir arada tutmak için tasarlanmıştır ve bu duygulara karşı geldiğimiz takdirde hissettiklerimiz başka bir formatta davranışlarımız yoluyla açığa çıkabilir. Bu yüzden hissettiğimiz duygular hakkında “Neden böyle hissediyorum?” tarzında sorular sorarak bu duygularla baş edebilme potansiyelimizi artırmış olabiliriz.