Birlikte İyileşmek: Grup Terapisi Nedir?

İnsanlar zihinlerinin çalışma şekillerden ötürü bilinmezlikleri azaltmak ister, varoluşlarını bilmeye ve dünyayı anlamlandırmayı çalışırlar; bunun yaygın yollarından biri de kıyaslama ya da karşılaştırma yapmaktır (Blog’daki şu yazıya da bakınız: Kendimizi Neden Başkalarıyla Kıyaslarız? Sosyal Karşılaştırma Teorisi). Bu çok anlaşılırdır çünkü Irvin Yalom’un kitabında¹ geçtiği üzere “Ne olmadığımızı keşfetmemiz ne olduğumuzun keşfine giden bir adımdır.” ve bu keşif sürecinin en baskın dinamiklerinden biri belki de kendimizi diğerleriyle karşılaştırmadır. Bazen bu karşılaştırmalardan kendi hayatımıza benzer bir zorluk, acı ya da problem gibi ortak insanlık deneyimleri yakalayabiliriz. Ne demek istiyoruz?

Yaşadığınız zorluğu/acıyı bu kocaman dünyada yaşayan tek kişi sizmişsiniz gibi hissettiğiniz ya da böyle düşünen/hisseden birilerine rastladığınız oldu mu hiç? İşte tam bu noktada “O da benzer şeyler yaşıyormuş, o da benim gibi hissediyormuş.” farkındalığının yüreğinize serptiği ferahlatıcı su bu yazının konusuyla yani “grup psikoterapisi” dinamikleri ile oldukça ilgili.

Grup psikoterapisinin tarihinin eskilere dayandığı, 1940’lardan bu yana ruhsal hastalıkların ve çeşitli tıbbi durumların tedavisinde önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Tüm dünyayı sarsan COVID-19 pandemisiyle birlikte çevrimiçi grup terapileri de oldukça yaygın hale gelmiştir². Gelin şimdi birlikte konunun detaylarını inceleyelim.

Grup Terapisi Nedir?

Grup terapisi olarak da adlandırılan grup psikoterapisi, katılımcıların (iki veya daha fazla kişi) hem duygusal hem de bilişsel düzeyde birbirleriyle etkileşime girdiği bir bağlamda psikiyatrik bozuklukların ele alındığı terapi biçimidir. Bu bağlamdaki bir veya daha fazla psikoterapist; gruptaki etkileşimi düzenleyen kolaylaştırıcı, değişimi tetikleyici (katalizör) ya da anlamlandırma süreci için aktif rol (yorumlayıcı) üstlenir³. Farklı grup türleri vardır; örneğin bunlar psikodinamik, etkileşimsel, destekleyici, bilişsel davranışçı terapi ve kendi kendine yardım grupları olarak çeşitlenebilir².

Terapi Grupları Kaç Kişiden Oluşur?

Grup terapisinin farklı yaklaşımlarına, konulara (sorunlara) ve grubun dinamiği ya da yapılanmasına göre çeşitlilik gösterebilse de gruplar yaklaşık 5-15 kişilik katılımcılardan oluşur³.

Grup Terapisi Sıklığı ve Bireysel Terapi İhtiyacı

Çoğunlukla gruplar haftada 1 olmak üzere ortalama 1 ya da 2 saat toplanır. Katılımcılardan bazıları ihtiyaca bağlı olmak üzere grup terapisine ek bireysel terapiye de katılabilir (Bu durum genel uyum sürecini kolaylaştırabilir, ilgili kişinin ve grubun süreci için faydayı artırabilir). Diğer katılımcılar ise yalnızca grup terapisine devam eder⁴.

Grup Terapisine Hangi Yaştaki Kişiler Katılabilir?

Grup psikoterapisi konuya ve ihtiyaca bağlı olarak neredeyse çoğu yaş grubu için uygun bir ortam sağlayabilir: Çocuklar, ergenler, yetişkinler, yaşlılar⁵.

Grup psikoterapisi kapsamındaki bazı gruplar homojen bazıları ise heterojen yapıda olabilir. Homojen gruplarda grup üyeleri (danışanlar) benzer sorunlara sahiptir. Heterojen gruplarda ise danışanların geçmiş öyküleri ya da sorun alanları çeşitlilik gösterebilir⁶.

Grup Terapisinin Bireysel Terapiden Farkı

Bireysel terapi kapsamında danışanın sorunları bir terapistle bire bir ilişki içinde ve özel olarak ele alınır, psikoterapist-danışan etkileşimi oldukça kişiseldir. İlişki dinamiklerine odaklanma şekli ve yoğunluğu bireysel terapi yaklaşımlarına göre çeşitlenebilir. Grup terapisinde ise bireylerin grup içi ilişkileri başlıca odak noktalarındandır⁶.

Gruptaki katılımcılar yani danışanlar, çoğunlukla tanıdık/sosyal çevresinden olmayan -görece yabancı- bireylerle eş zamanlı bir etkileşim kurar. Bu etkileşimlerin aileden, önceki yakın ilişkilerden ya da iş ortamı gibi diğer yakın sosyal bağlamlardan türemiş olan çeşitli dinamikleri açığa çıkarması beklenir. Grup terapistleri grup üyelerinin “şimdi ve burada” bağlamında ortaya çıkan bu grup içi ilişki dinamiklerini gözlemler ve bunları grup terapisi ilkelerine uygun olarak “grupla birlikte” ele alır⁶.

Grup Terapisi Amacı

Grup psikoterapisi yaklaşımları bireysel terapiye benzer olarak farklılıklar gösterir. Buna rağmen, grup terapisi genel olarak bireylerin sorunlarını ve kaygılarını karşılıklı bir saygı ve anlayış çemberinde paylaşabilecekleri, yargılanmadan uzak, iyileştirici bir ortam sunmayı hedefler. Ayrıca grup terapisi, öz-saygıyı artırırken kişinin kendisiyle ilgili içgörü düzeyini derinleştirmeyi ve kişilerarası ilişkileri olumlu açıdan destekleyip geliştirmeyi amaçlar³.

Grup terapisinin özellikleri kapsamında yer alan evrensellik (kişinin yalnız olmadığını fark etmesi, diğerlerinin de benzer sorunlar deneyimlediğini görmesi), özgecilik (başkalarına yardım etmenin iyileştirici etkisi), dolaylı öğrenme (diğerlerinin deneyimlerinden faydalanma) ve kişiler arası öğrenme (bireyin grup içindeki etkileşim-ilişkiler yoluyla sosyal beceriler açısından gelişmesi) işleyiş ve etkililik açısından önemli faktörlerdir. Bu faktörler başlı başına bir değişim aracı olarak ele alındığında tüm grup modellerinde terapötik (iyileştirici) etkiyi artırmak üzere etkili bir şekilde kullanılabilir².

Grup Terapisi Hangi Psikiyatrik Bozukluklar İçin Kullanılır?

Genel olarak Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında (DSM) tanımlanan ruhsal bozukluklar, tıbbi hastalıklar ve diğer işlev bozucu sorunlar olarak gruplandırılabilmekle birlikte, grup psikoterapisi aşağıdaki bozukluklarda kullanılabilir (⁴),(⁵), (⁷) :

· Davranışsal sorunlar ve uyum güçlükleri

· Kişiler arası ilişkiler, iletişim becerilerine ilişkin zorluklar

· Yaşamdaki dönüm noktaları ve geçiş süreçleri

· Çeşitli ruhsal ya da fiziksel durumlarla baş etme ve uyum sağlama becerileri

· Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), travma ve kriz durumlar

· Kronik stres, stres ve stresle baş etme süreçleri

· Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)

· Depresyon, panik bozukluk, fobiler

· Yeme bozuklukları, kilo yönetimi

· Yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete

· Madde kullanım bozukluğu

· Utangaçlık, yalnızlık, düşük benlik saygısı, öfke kontrolü gibi sorunlar

· Kronik hastalıklar, kronik ağrı

· Boşanma, aile içi şiddet

· Yas ve kayıp

​

Grup Terapisinin Faydaları

Gruplar, bir destek ağı ve aynı zamanda yaratılan “güvenli” alanda bir geri bildirim alma ortamı olarak işlev görebilir. Grup liderleri yani terapistler tarafından düzenlenen terapötik ortamda, düzenli olarak (kendinize göre) benzerlik ve farklılıklar bulduğunuz kişileri dinlemek ya da onlarla konuşmak, sorunlarınıza daha geniş bir pencereden bakmanız açısından yardımcı olur. Tam olarak yazı girişinde bahsettiğimiz gibi; diğerlerinin deneyimlerini duymak ve benzer düşünce-duyguları paylaştığınızı fark etmek bile başlı başına bir iyileştirici etki yaratabilir: “Yalnız değilmişim, duyuluyor ve görülüyorum”. Benzer ya da ortak amaçlarla bir araya gelinse de her birey farklı kişilik özelliklerine ve yaşam deneyimlerine sahiptir. Diğer insanların nasıl baş ettiğini ve olumlu yönden değiştiklerini gözlemlemek gelişim, değişim ve yeni stratejiler oluşturmak açısından iyi bir fırsattır⁴.

Grup terapisi ortamı bireylerin belirli davranışları ya da tepkileri grup içinde, güvenli ve destekleyici bir çerçevede denemelerine (prova etmelerine) imkân sunar, bireylere cesaret verir. Bununla birlikte, grup üyeleri birbirleri için destek figürü olmanın yanında bir rol modeli haline gelebilir; örneğin bir sorunun üstesinden başarılı şekilde gelen bir kişiyi gözlemlemek, diğer üyelerde iyileşme umudunu artırır, başarma ve yeterlik duygularını güçlendirebilir (“Yapan örnekler gözümün önünde duruyor, ben de başarabilirim.”). Terapistler grup ortamında, her üyenin diğerlerine nasıl tepki verdiğini ve sosyal ilişkideki davranışlarını doğrudan gözlemleme fırsatı bulurlar ve böylece danışanlara (üyelere) işlevsel geri bildirimler verebilirler⁷.

Grup Terapisinde Kendimi Rahat Hissedecek Miyim?

Grup terapisine dair “Onca kişinin arasında kendimi rahat hissedecek miyim?” gibi sorular sormak, çeşitli endişeler yaşamak oldukça doğaldır. İyi haber şu ki her ne kadar bazı üyeler için başlarda huzursuz hissetmek anlaşılır olsa da zamanla güvende olma hissi ve aitlik duygusunun gelişmesi beklenir⁸. Grup terapisinde grup üyelerinin ortak hedefleri olduğu gibi, grupların kendi üyeleriyle birlikte belirlediği ortak kuralları ve hep birlikte yaptıkları gizlilik anlaşmaları vardır. Birçok kişinin kendiyle benzer deneyimlere sahip birileriyle özel ve gizliliğe dayalı bir ortamda etkileşim ve paylaşım halinde olmanın rahatlatıcı olduğu konusunda hemfikir olduğu bilinmektedir⁸.

Sonuç

Grup psikoterapisi ya da grup terapisi; grup üyelerinin kişiler arası ilişkilerinde, içsel süreçlerinde ve aynı zamanda grubun bütünsel yapısında etkili ve iyileştirici olan kanıta dayalı bir alandır. Birçok sorun alanında kendine özgü işleyişi ile kullanılmaktadır⁵.