Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Hiwell altyapısıyla 1 milyonu aşkın kullanıcı psikolojik destek yolculuğuna güvenli bir adım attı! Siz de size en uygun uzman ile şimdi ücretsiz ön görüşme yaparak tanışın.
Başlayın
Günlük yaşamda insanların çeşitli yiyecekleri tüketmesi son derece normaldir; ancak bazı bireyler tebeşir, toprak, buz, kâğıt gibi yiyecek olmayan maddeleri yeme eğilimi gösterebilir. Bu sıra dışı davranış, tıbbi literatürde “pika sendromu” olarak adlandırılır. Genellikle çocukluk döneminde görülse de her yaşta ortaya çıkabilen bu durum hem fiziksel hem de psikolojik sağlık açısından önemli ipuçları barındırır. Pika sendromu, yalnızca alışılmadık yeme davranışlarıyla sınırlı kalmaz; aynı zamanda altta yatan beslenme yetersizlikleri, psikiyatrik bozukluklar ya da gelişimsel sorunların belirtisi de olabilir.
Pika Sendromu Nedir?1
Pika sendromu, bireyin en az bir ay boyunca besin değeri olmayan ve yenmesi normal olmayan maddeleri düzenli olarak yeme davranışı göstermesiyle tanımlanan bir yeme bozukluğudur. Bu maddeler arasında toprak, kil, kâğıt, buz, saç, boya, sabun, kumaş, plastik, metal parçaları, cam kırıkları, kül, tebeşir, yapıştırıcı ve dışkı gibi maddeler yer alabilir. “Pika” kelimesi, Latince’de "saksağan kuşu" anlamına gelir ve bu kuşun her şeyi yeme eğiliminden esinlenerek bu bozukluğa ad verilmiştir.
Kimlerde Görülür?
- Çocuklar: En sık görülen gruptur. Özellikle 2-3 yaş arası çocuklarda yaygındır.
- Hamile kadınlar: Özellikle demir ya da çinko eksikliğinde pika davranışı ortaya çıkabilir.
- Zihinsel engelli bireyler: Gelişimsel yetersizliklerle birlikte pika davranışının sıklığı artabilir.
- Otizm spektrum bozukluğu olan bireyler: Stereotipik davranışlarla birlikte pika davranışı görülebilir.
- Besin eksikliği yaşayan bireyler: Özellikle demir ve çinko eksikliğiyle bağlantılı olarak ortaya çıkabilir.
Pika Sendromu Belirtileri2,3
Sürekli olarak yiyecek olmayan maddeleri yeme davranışı görülür.
Toprak, kil, kum,
Buz, sabun, saç,
Kâğıt, plastik, lastik, kumaş,
Tebeşir, boya, kül, kül tablası içeriği,
Cam parçaları, metal nesneler,
Dışkı veya hayvan dışkısı gibi zararlı maddeler buna örnek olarak verilebilir.Davranış en az bir ay süreyle devam eder.
Geçici merak veya alışkanlık değil, süreklilik gösteren bir yeme davranışıdır.Bireyin gelişim düzeyine uygun olmayan bir davranıştır.
Örneğin 2 yaşındaki bir çocuk her şeyi ağzına götürebilir; bu normaldir. Ancak aynı davranış, 7 yaşındaki bir çocukta veya yetişkinde varsa pika belirtisi olabilir.Yenen maddelerin besin niteliği taşımaz.
Yeme davranışı besin ihtiyacını karşılamaya yönelik değildir. Aksine tehlikeli ve sindirilemez nesnelere yönelme vardır.Gizli veya takıntılı yeme davranışı görülür.
Kişi bu davranışı gizlemeye çalışabilir. Maddeyi aramak için zaman harcayabilir, takıntılı şekilde aynı nesneyi yemeye çalışabilir.Fiziksel belirtiler gözlemlenebilir.
Karın ağrısı, mide bulantısı, kabızlık ya da bağırsak tıkanıklığı, kurşun zehirlenmesi (özellikle boya veya toprak yeme durumlarında), diş problemleri veya enfeksiyon belirtileri (parazit, bakteri) görülebilir.Psikolojik belirtilerle birlikte görülebilir.
Kaygı, huzursuzluk, stres belirtileri, travma sonrası davranış değişikliklerinin yanı sıra otizm, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi eşlik eden durumlar olabilir.Besin eksikliği ile ilgili olarak ortaya çıkabilir.
Demir veya çinko eksikliğiyle ilişkili olarak; halsizlik, solukluk, tırnak kırılması, saç dökülmesi gibi belirtiler de görülebilir.
Çocuklarda Görülen Pika Davranışları Ne Zaman Ciddiye Alınmalıdır?
Küçük çocukların çevreyi tanımak için nesneleri ağızlarına götürmeleri gelişimsel olarak normal kabul edilir. Ancak bu davranışın sürekli hâle gelmesi ve çocuğun yenmemesi gereken maddeleri bilinçli olarak yemeye başlaması durumunda, bu artık normal gelişim sınırlarını aşan pika davranışı olabilir. Aşağıdaki durumlar, çocuklarda görülen pika davranışlarının ciddiye alınması gerektiğini gösterir:
Davranış 2 Yaş Sonrasında da Devam Ediyorsa:
2 yaşından küçük çocuklarda her şeyi ağızlarına götürme davranışı yaygındır. Ancak 2 yaşından sonra hâlâ yiyecek olmayan maddeleri yeme davranışı devam ediyorsa dikkatle değerlendirilmelidir.Davranış En Az 1 Ay Süreyle Sürekli Hale Geldiyse:
Bir kez rastlantısal olarak toprak yemek değil, en az bir ay boyunca tekrarlayan bir alışkanlık halini aldıysa ciddiye alınmalıdır.Tüketilen Maddeler Sağlık Açısından Tehlikeliyse:
Kurşun içeren boya, deterjan, cam kırığı, toprak gibi zararlı ve toksik maddelerin tüketimi söz konusuysa acilen müdahale edilmelidir. Bu maddeler zehirlenme, parazit, sindirim sistemi tıkanıklığı gibi ciddi sorunlara yol açabilir.Fiziksel Belirtiler Ortaya Çıkmaya Başladıysa:
Sürekli karın ağrısı, mide bulantısı, kabızlık, dişlerde aşınma, açıklanamayan halsizlik, kilo kaybı, kansızlık ya da demir eksikliği gibi durumlar altta yatan beslenme eksikliği ya da pika kaynaklı zararların habercisi olabilir.Davranış Takıntı Haline Geldiyse veya Çocuk Bu Durumu Gizliyorsa:
Çocuk aynı nesneyi tekrar tekrar arıyor ve yemeye çalışıyorsa ve ebeveynlerden veya öğretmenlerden bu davranışı gizliyorsa, bu durum psikolojik açıdan değerlendirme gerektirir.Gelişimsel veya Psikiyatrik Eşlik Eden Durumlar Varsa:4
Zihinsel engel, otizm spektrum bozukluğu, travma öyküsü veya ihmal varsa, çocuklarda pika davranışı daha sık görülür ve profesyonel takip gerekir.Sosyal Yaşamı Etkiliyorsa:
Okulda, kreşte, sosyal ortamlarda davranış dikkat çekiyorsa, çocuğun sosyal ilişkileri, güvenliği ve öğrenmesi etkileniyorsa, bu durum önemle ele alınmalıdır.
Çocuklarda pika davranışı her zaman bir hastalık belirtisi olmasa da bazı durumlarda ciddi bir problemin işareti olabilir. Ebeveynlerin bu konuda dikkatli olması, erken müdahale ile olası risklerin önüne geçilmesini sağlar. Konu ile ilgili bir uzmana başvurmaları gerekebilir. Uzman gerekli gördüğü takdirde kan testleri ile besin eksiklikleri araştırılır. Bunun yanı sıra altta yatan psikolojik veya gelişimsel nedenler varsa psikolojik destek sağlanır.
Pika Sendromu Nasıl Geçer?5
Pika sendromu, altta yatan nedenlere bağlı olarak tıbbi, psikolojik ve davranışsal müdahalelerle iyileştirilebilen bir yeme bozukluğudur. Bu durumun tamamen ortadan kalkması için öncelikle nedenlerinin doğru şekilde belirlenmesi gerekir. Her birey için farklı nedenler söz konusu olabileceğinden, baş etme süreci kişiye özel olarak planlanmalıdır.
Tıbbi Tedavi: Besin Eksikliklerinin Giderilmesi
Pika sendromu olan birçok kişide, özellikle demir ve çinko eksiklikleri tespit edilir. Bu tür eksiklikler maddelere olan yeme isteğini tetikleyebilir.
Kan testleriyle vitamin ve mineral seviyeleri kontrol edilir.
Eksik bulunan değerler için doktor tarafından takviye tedavisi başlatılır.
Takviyelerle birlikte pika davranışında azalma gözlemlenebilir.Psikolojik Destek ve Terapi Süreci
- a. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)6
Kişinin yeme davranışlarını tetikleyen düşünce kalıpları değiştirilir.
Uyarıcılarla baş etme yolları öğretilir.
Sağlıklı davranış alternatifleri geliştirilir. - b. Oyun Terapisi (Çocuklar İçin)7
Küçük yaş grubundaki çocuklarda duygusal nedenlere bağlı pika davranışlarını anlamak ve dönüştürmek için etkili bir yöntemdir. - c. Aile Danışmanlığı
Ailelere, çocuğun davranışlarını doğru yönetme, dikkatli gözlem yapma ve zarar verici tepkilerden kaçınma konusunda rehberlik edilir. - d. Eşlik Eden Psikiyatrik Bozukluklar
Pika, otizm, zihinsel yetersizlik, travma sonrası stres bozukluğu veya obsesif kompulsif bozukluk (OKB) ile birlikte görülebilir. Bu durumların tedavisiyle birlikte pika davranışları da azalabilir.
- a. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)6
Davranışsal Müdahaleler5
Olumsuz pekiştirme: Tehlikeli nesneleri yemeye çalıştığında müdahale edilir.
Olumlu pekiştirme: Sağlıklı davranışlar ödüllendirilir.
Görsel uyarılar veya günlük takip çizelgeleri ile farkındalık artırılır (özellikle çocuklarda etkili olur).
Çevresel düzenlemeler yapılır. Örneğin, tehlikeli maddelere erişim kısıtlanır.Eğitim ve Farkındalık
Birey ve/veya ailesi, bu bozukluk hakkında bilgilendirilmelidir.
Maddelerin zararları, alternatif başa çıkma yöntemleri öğretilmelidir.
Okulda öğretmenlerle iş birliği yapılabilir.Takip ve Süreklilik
İyileşme süreci düzenli olarak izlenmelidir.
Tekrarlama riski bulunduğu için periyodik kontroller önemlidir.
Psikolojik destek süreci uzun soluklu olabilir.
.webp)
Pika sendromu tedavi edilebilir bir durumdur; ancak etkili bir sonuç için multidisipliner (çok alanlı) bir yaklaşım gerekir. Erken tanı, doğru yaklaşım ve destekleyici bir çevre ile pika davranışları önemli ölçüde azalabilir ve zamanla tamamen ortadan kalkabilir. Özellikle çocuklarda erken müdahale hem fiziksel zararları hem de ileride gelişebilecek daha ciddi psikiyatrik bozuklukları önlemek açısından hayati öneme sahiptir.
Pika Sendromu Tekrar Eder Mi?
Altta yatan nedenler tam olarak ortadan kaldırılmadıysa veya tedavi süreci yarıda bırakıldıysa, kişinin yiyecek olmayan maddeleri tekrar yeme eğilimi göstermesi mümkündür.
Pika Sendromunun Tekrarlama Riskini Artıran Faktörler
Altta Yatan Sebeplerin Devam Etmesi
Demir, çinko gibi mineral eksiklikleri düzeltilmediğinde kişi tekrar toprak, buz, kil gibi maddeleri yeme isteği duyabilir.
Eksiklik geçici olarak giderilmiş olsa bile, beslenme alışkanlıkları yetersiz kaldığında yeniden ortaya çıkabilir.
Psikiyatrik Bozuklukların Devamı
Pika, travma, stres, depresyon, anksiyete ya da obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi durumlarla ilişkiliyse, bu durumlar tetiklendiğinde davranış geri dönebilir.
Gelişimsel Sorunlar ve Otizm
Zihinsel engel veya otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde pika davranışı kronikleşmeye daha yatkındır.
Bu bireylerde çevresel kontrol gevşetildiğinde yeniden başlama riski vardır.
Düzensiz Takip ve Destek Sürecinin Kesilmesi
Psikolojik destek süreci yarıda bırakılırsa veya kişi düzenli olarak izlenmezse, pika davranışları zamanla yeniden ortaya çıkabilir.
Tekrarı Önlemek İçin Neler Yapılmalı?
- Düzenli tıbbi kontroller: Vitamin ve mineral düzeylerinin izlenmesi,
- Psikolojik destek sürecinin tamamlanması,
- Aile ve okul iş birliği ile çocuğun davranışlarının gözlemlenmesi,
- Zararlı maddelere erişimin kısıtlanması,
- Stres ve travma kaynaklarının azaltılması, duygusal destek sağlanması,
- Gerekirse uzun süreli psikiyatrik takip yapılması tekrarı önleme açısından oldukça önemlidir.
Pika sendromu tamamen ortadan kalkabilir ancak tekrarlama riski özellikle bazı bireylerde mevcuttur. Bu nedenle iyileşme süreci bittikten sonra bile bireyin bir süre daha izlenmesi, psikososyal desteğin sürdürülmesi ve sağlıklı bir yaşam ortamının sağlanması oldukça önemlidir.
Sonuç olarak pika sendromu, sıradan bir yeme alışkanlığı bozukluğundan çok daha fazlasını ifade eden; biyolojik, psikolojik ve çevresel nedenlerle ortaya çıkabilen karmaşık bir durumdur. Yiyecek olmayan maddeleri yeme davranışı hem fiziksel sağlık açısından ciddi tehlikeler yaratabilir hem de altta yatan başka problemleri işaret edebilir. Bu nedenle özellikle çocuklarda erken fark edilmesi ve doğru şekilde müdahale edilmesi büyük önem taşır.
Pika sendromunu iyileştirmek mümkündür; ancak başarı, yalnızca semptomların değil, kökenindeki nedenlerin de ele alınmasıyla sağlanabilir. Ailelerin dikkatli gözlemi, sağlık ve ruh sağlığı profesyonellerinin iş birliğiyle yürütülen bütüncül yaklaşımlar sayesinde pika davranışları kontrol altına alınabilir ve bireyin yaşam kalitesi önemli ölçüde iyileştirilebilir.
Kaynakça
- Tümen, Z. Ç. (2023). Yeme bozukluklarına genel bir bakış. Çukurova Tıp Öğrenci Dergisi, 3(2), 40-45.
- Ünal, R. N., & Samur, F. G. (2012). Pika davranışının insan sağlığı üzerine etkileri. Beslenme ve Diyet Dergisi, 40(2), 155-162.
- Balçık, S. M. (2022). Farklı Yeme Bozukluklarının Gelişmesinde Etiyolojik Bir Faktör Olarak Kültürlerarası Farklılıklar. Muhakeme Journal, 5(2), 66-79.
- Matson, J. L., Hattier, M. A., Belva, B., & Matson, M. L. (2013). Pica in persons with developmental disabilities: Approaches to treatment. Research in developmental disabilities, 34(9), 2564-2571.
- Erbaş, D., Kara, H. G., & Hocaoğlu, Ç. (2024). PSYCHIATRIC ASPECTS OF PICA: A TRADITIONAL REVIEW. İstanbul Rumeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 16-36.
- Eroğlu, D., & Karaaziz, M. (2025). YEME BOZUKLUĞU VE BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ ÜZERİNE DERLEME. INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATIONAL SCIENCES, ISSN: 2822-6844, 5(1), 198-214.
- Darrah, J. (2017). A Functional Analysis of Three Treatments for Pica in a Naturalistic Play Environment, Capstone Projects, 1.
