Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Siz de 500 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.
Serotonin Nedir?
Mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin, mutlu hissetmekten öğrenmeye, ödüllendirilmiş hissetmekten hafızaya kadar birçok işlevden sorumlu bir kimyasaldır. Bu hormon, beynimizin ve vücudumuz arasında çift yönlü ve elektrik sinyalleriyle iletilen bilgi akışında görev alır.
Bu bilgi alışverişi, nöronlar arasındaki boşluklar (sinapslar) arasındaki serotoninler sayesinde oluşur. Serotonin bilgileri bir sinir hücresinden diğerine aktaran nörotransmitter adı verilen kimyasallardan biridir.
Serotonin beyinde sinyalleri iletme rolünü hem merkezi hem de çevresel sinir sisteminde sürdürür. Serotonin, nörotansmitter olarak rol almasının yanı sıra hormon olarak da görev yapar.
İnsan fizyolojisinde serotonin bağırsaklarımız dahil bedenimizin birçok yerinde bulunmasıyla insan psikolojisi için kritik bir öneme sahiptir1. Peki serotonin vücutta ne yapar? Serotonin hormonunu ne artırır?
Serotonin Ne İşe Yarar?
Serotonin, çok yönlü doğası ve işlevleri sebebiyle insan davranışları ve duyguları üzerinde önemli etkilere sahiptir. Araştırmalara göre serotonin uyku, kaygı, saldırganlık, cinsellik, iştahın düzenlenmesinde ve kas kasılması veya kan basıncının düzenlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır2-4.
Bunların yanı sıra, serotonin bireylerin kendilerini iyi hissetmesi, bulundukları durumdan memnun olmaları, mutluluk hissi, iştahın ve cinsel dürtülerinin normal düzeyde olması ve psikomotor dengenin sağlanmasıyla da ilişkilenmektedir5.
Serotonin davranışların düzenlenmesine katkı sağlamaktadır. En eski beyin bölgelerinden başlayarak yönetici ve gelişmiş beyin bölgelerine kadar ulaştığı için davranış düzenleme konusunda etkin rol almaktadır6.
Davranış düzenleme, uyumlu olmayan davranışların yerine daha uyumlu ve işlevsel davranışlar koyulmasını ifade eden bir kavramdır ve kişinin psikoterapiye gitme sebebi olmasının yanı sıra terapide oluşturulabilecek hedefler arasında yer almaktadır. Dolayısıyla, serotonin seviyesinde bir anormallik, terapide ilerlemeyi de zorlaştırabilir.
Ayrıca, serotoninin uyku ve uyanıklığı düzenleyen en eski beyin bölgelerinden raphe çekirdeğinde üretildiği bilinmektedir. Bu bölgede üretilen serotoninin azalmasının uyku bozukluklarına, özellikle insomnia (uykusuzluk) ve hipersomnia (çok fazla uyuma) gibi sorunlara yol açtığı gösterilmiştir6.
Ayrıca, serotonin düz kasların kasılmasında da rol oynar ve böylece spor yaptığımızda daha fazla serotonin salgılarız. Serotonin salgılanmasına bağlı olarak da spor yapınca mutluluk ve iyi hissetme hali gözlemlenebilir6.
Spor yapmak gibi fiziksel aktivitelerin de psikolojik iyilik haline büyük bir katkısı bulunmaktadır. Özellikle anda kalmak, gevşemek ve rahatlamak için faydalı aktiviteler arasında yer almaktadır.
Serotonin vücuttaki doğal işlevlerinin yanı sıra ilaç endüstrisinde de sıklıkla kullanılmaktadır. Serotoninle ilgili problemlerden kaynaklanan psikolojik bozukluklarda sinir hücreleri arasındaki iletişimi düzeltmek için serotonin temelli ilaçlar kullanılmaktadır.
Aşağıdaki rahatsızlıklarda sıklıkla başvurulan yöntemler arasında serotonin ilacı, SSRI’lar yani seçici serotonin gerialım inhibitörleri yerini almış bulunmaktadır.7-10:
- Obsesif Kompülsif Bozukluk
- Depresyon
- Şizofreni
- Fibromilyaji
- Otizm Spektrum Bozuklukları
- Migren
Serotonin ve Psikolojik Rahatsızlıklar
Serotonininin insanlarda birçok olumlu etki uyandırdığından bahsettik. Ancak serotoninin ideal miktarda ve ihtiyaç duyulan yerlerde varlığını koruması faydalıyken gereğinden fazla ya da az olması doğrudan ya da dolaylı olarak fizyolojik ve psikolojik sorunlara yol açabilir.
Serotonin ve Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)
Serotonin dolaylı yoldan etkisine bir örnek obsesif kompulsif bozukluktur. Serotonin obsesyon ve kompulsiyonlarla karakterize olan bu psikolojik rahatsızlığın en büyük nedeni olmasa bile, diğer hormon ve kimyasalların bozulması serotoninin düzensiz çalışmasına sebebiyet verdiği için görülebilir. Farmakolojik tedavi yöntemleri arasında da serotoninle ilgili ilaçlar olarak bilinen SSRI’lar yani Seçici Serotonin Gerialım İnhibitörleri kullanılmaktadır7.
Serotonin ve Depresyon
Doğrudan serotonine bağlı olan ve en bilinen psikolojik rahatsızlıklardan biri ise depresyondur. Beyinde gerçekleşen bilgi alışverişinde yeterli serotonin, yani mutluluk hormonu olmadığında sinir hücreleri arasında bir karmaşa meydana gelmektedir. Buna dayanarak depresyonun biyolojik temelleri atılmakta ve mutsuzluk, ilgisizlik, hayattan keyif alamama gibi belirtiler kendini göstermeye başlamaktadır.
Depresyonun başlangıcında olduğu gibi farmakolojik desteklerle yardım alma konusunda da serotonin yardıma koşar ve SSRI’lar adı verilen ilaç grubu burada da kullanılmaktadır8.
Depresyon gibi tüm beyni etkisi altına alan durumlarda özellikle gelişmiş bilişsel özellikler de etkilenmektedir. Bilindiği üzere depresyon, karar verme ve dikkat gibi üst bilişsel işlevlerin etkilendiği bir süreç olarak karşımıza çıkar.
Araştırmalar gösteriyor ki, serotoninin yetersizliği yalnızca depresif duygu durumuna sebep olmamakta, aynı zamanda üst bilişsel işlevlerin de bozulmasında önemli rol oynamaktadır11.
Serotonin ve Şizofreni
Şizofreni, dış dünyanın gerçekliğinden kopuşa dayanan bir psikolojik rahatsızlıktır. Dış dünyadan kopuş ve gerçeklik duygusunun kaybedilmesi ile birlikte bilişsel, davranışsal ve duygusal birçok değişim gözlemlenir.
Şizofreni söz konusu olduğunda yaşamsal olayların rahatsızlığın kendini göstermesinde etkili olduğu kadar serotonin gibi biyolojik mekanizmalardaki rolü büyüktür. Şizofreni ve serotonin ile ilgili birçok araştırma ve hipotezin yanı sıra araştırmalar beyinde gerçekleşen bilgi alışverişi sırasında serotonini alan sinir hücrelerinin ihtiyaçtan fazla duyarlı hale gelmesinin etkili olduğunu göstermişlerdir9.
Serotonin ve dopamin etkileşimi de şizofreninin önemli bir belirtisi olan psikozla ilişkilidir.
Serotonin ve Diğer Psikolojik Rahatsızlıklar
Serotonin, migren ve otizm gibi rahatsızlıklarda rol oynadığı gibi yetersiz olduğu durumlarda yeme bozuklukları ve felç gibi problemlerde nedensel etkenler arasında yerini alabilir4.
Ayrıca, serotonin yetersizliği gibi serotonin fazlalığı da bazı problemleri beraberinde getirebilmektedir. Örneğin duygu durum bozukluklarından bipolar bozuklukta görülebilen manik dönem serotoninin ihtiyaçtan fazla bulunmasından kaynaklanabilir4.
Serotonin Hormonunu Ne Artırır?
Serotonin vücudumuz ve beynimiz için bu kadar önemliyse sağlıklı serotonin seviyesine ulaşmak için neler yapabiliriz? Beyindeki serotonin nasıl arttırılır?
Beslenme Alışkanlıkları
”Çikolata yemek mutluluk hormonu salgılatır mı?” sorusunu duymuş olabilirsiniz. Çikolata gibi karbonhidrat açısından zengin yiyecekler serotonini arttırmaktadır. Yani evet, çikolata yemek insanları mutlu eder.
Ancak uzun süreli ve karbonhidrat ağırlıklı beslenmek diğer fizyolojik sorunları beraberinde getirebilir. Dikkatli ve ölçülü olacak şekilde karbonhidratları beslenmeye dahil etmek, serotonini arttırma işlevini karşılayabilir4.
Çay, kahve, kafeinli içecekler, alkol ve sigara konusunda ölçülü davranmak ve sağlığınızı desteklemek, serotonini arttırmanıza yardımcı olacaktır.
Eksik vitaminler, serotonin mekanizmasını olumsuz etkileyebilir; bu sebeple gıda takviyeleri ve vitaminler hekim kontrolünde alınmalıdır4.
Düzenli Egzersiz
Serotonin düz kasların kasılmasına yardımcı olduğu gibi egzersiz yapıldığında serotonin seviyesi artmaktadır. Buna dayanarak düzenli ve ölçülü egzersiz yapmak faydalı olacaktır; çünkü düzenli ve sürekli egzersiz fizyolojik olarak birçok faydayı beraberinde getirdiği için sisteminin bütününe etki etmektedir. Böylece, bütünsel bir iyileşme süreci görülebilmektedir4.
Yeterli Güneş Işığı
Serotonin seviyesini artırmak ve korumak için güneş ışığından faydalanmak önemlidir. Gece uykusunda salgılanan melatonin hormonunun salınımı sabah doğan güneş ile salınımını azaltıyor ve serotonin salgısı artırıyor. Güneş ışığına maruz kalmak serotonin ve endorfin hormonları salgılanmasını sağlıyor. Bu nedenle her gün açık havada en az 15 dakika geçirmek daha mutlu hissettirebiliyor.
Psikolojik Destek
Serotonin seviyesini arttırmak ve ideal seviyede olmasını sağlamak için psikolojik ve psikiyatrik destek alabilirsiniz. Serotonin seviyelerinin dengesizliği, depresyon, anksiyete ve diğer psikolojik rahatsızlıklarla ilişkilendirilebilir.
Psikoterapi, kişinin zihinsel iyi oluşunu sağlamaya yardımcı olan bir çözüm yöntemi olabilir. Psikoterapi sürecinde negatif düşünce kalıplarını, davranışlarını ve duygusal tepkilerini anlayarak bunları değiştirmek iyi oluşu destekleyebilecek tekniklerdir. Böylelikle kişinin zihinsel durumu üzerinde olumlu bir etki yaparak serotonin seviyeleri düzelebilir. Örneğin bilişsel davranışçı terapi gibi terapi ekolleri, kişiye stresle başa çıkma becerileri kazandırabilir.
Hiwell Online Terapi Platformu’ndan size en uygun uzman klinik psikolog ile psikolojik destek almaya başlayabilirsiniz.
Kaynakça
- Mohammad-Zadeh, L. F., et al., 2008, Serotonin: A Review, Journal of Veterinary Pharmacology and Therapeutics.
- Antmen, M., et al., 2017, Utilization of Hydrophobic Interaction Affinity Nanosorbent for the Extraction Of Serotonin from Edible Plants, Hacettepe Journal of Biology & Chemistry./
- Noyan, A., 2004, Yaşamda ve Hekimlikte Fizyoloji, Meteksan Matbaacılık.
- Folk, G.E., et al., 1988, Serotonin As A Neurotransmitter: A Review, Comparative Biochemistry and Physiology.
- Haninger, G.R., et al., 1984, Serotonergic Function in Depression, Archives of General Psychiatry.
- Ilkım, M., et al., Spor Biliminde Güncel Çalışmalar, Akademisyen Kitabevi A.Ş.
- Demirkol, M.E., et al., 2018, Gebelik ve Postpartum Dönemde Obsesif Kompülsif Bozukluk, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar.
- Pourhamzeh, M., et al., 2022, The Roles of Serotonin in Neuropsychiatric Disorders, Cellular and Molecular Neurobiology.
- Öztepe Yavaşçı, E., et al., 2012, Şizofrenide Serotoninin Rolü, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar.
- Aşkın, A., et al., 2017, Fibromiyaljide Farmakolojik Tedavi, Arşiv Kaynak Tarama Dergisi.
- Dinç, G., et al., 2022, Karar Verme Süreciyle İlgili Beyin Yapıları: Derleme, Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi.
