Uyku Sırasında Gelen Korku: Nokturnal Panik Atak

Nokturnal Panik Atak Nedir?

Uyku sırasında birçok rüya görebiliriz fakat bu rüyaların içerikleri her zaman olumlu özellikler taşımaz. Kâbus olarak adlandırdığımız bu olumsuz duyguları barındıran rüyalar bizi uykumuzdan uyandırabilir ve kaygılı hissetmemize sebep olabilir. Uykumuz sırasında meydana gelen ve bizleri büyük bir endişe içerisinde bırakan, kendisini fiziksel semptomlarla belli eden kâbus dışındaki bir diğer durum ise nokturnal panik ataktır.

Bizleri uykumuzdan uyandıran güce sahip bu panik atak çok yoğun bir şekilde hissedilebildiği gibi aynı zamanda uzun bir süre zarfına da yayılım gösterebilir. Gece gelen korku olarak da nitelendirilebilen bu panik atak çok ani bir şekilde gelişebilir ve panik atak bozukluğuna sahip olan bireylerin gün içerisinde yaşadıkları panik atağa çok benzer bir şekilde gerçekleşir.¹

Panik Atak Çeşitleri

Panik atak, toplumumuzda oldukça sık gözlemlenen bir psikiyatrik bozukluktur. Her 100 kişiden 3-4 kişi bu rahatsızlığı geçirmiş veya halen geçiriyordur.² Panik atak, kendi içerisinde çeşitli başlıklara ayrılmıştır. Gerçekleşme koşulları yönünden birbirlerinden ayrılan panik atak türlerini 4 farklı başlık altında inceleyebiliriz.³

1. Spontan Panik Atak
   Bu tür panik atağın en belirleyici özelliği öngörülebilir olmamasıdır. Bu yüzden bireyler spontane bir şekilde gerçekleşen bu panik atağı yönetmekte zorluk yaşayabilirler. Panik atağın yarattığı hızlı kalp atışı, baş dönmesi gibi fiziksel etkiler uzun sürebilir.
2. Durumsal Panik Atak
   Sosyal fobi, stres gibi bireylerin olumsuz duygular hissedebileceği durumlarda, durumsal panik atak devreye girebilir. Bir durumun tetiklemesiyle başlayan bu tip panik atakta, bireyler panik atağın geleceğini hissedebilir ve onları olumsuz etkileyen durumlardan uzaklaşabilirler.
3. Durumsal Olarak Yatkınlığa Sahip Panik Atak
   Bu panik atak türü, spesifik bir olayın bireyleri tetiklemesiyle meydana gelir. Diğer panik atak çeşitlerinden ayıran en önemli etken, durumsal olarak yatkınlığa sahip panik atağın her zaman tekrarlamamasıdır.
4. Nokturnal Panik Atak
   Uykumuzu bölerek bizleri endişe içerisinde uyandıran nokturnal panik atak uyku sırasında meydana gelerek panik atağın diğer türlerinden ayrılabilir. Gece vakti, özellikle derin uyku sırasında meydana gelebilen bu panik atak uyku düzenini bozarak günlük yaşantımızı etkileyebilir.⁴

Nokturnal Panik Atak Belirtileri

Nokturnal panik atağın belirtileri ve bu belirtilerin hissedilme şiddeti bireyden bireye farklılık gösterebilir. Aşağıda yer alan 8 panik atak belirtisi en temel belirtiler arasında sayılabilir.⁵

1. Göğüs ağrısı ve sıkışma hissi
2. Aşırı terleme
3. Mide bulantısı
4. Baş dönmesi
5. Uyuşma ve karıncalanma hissi
6. Nefes alamama hissi
7. Titreme
8. Üşüme ya da ürperme

Nokturnal Panik Atak Sebepleri

Genel olarak panik atağı ele aldığımızda, panik atak yaşayan bireylerin birçoğunda hem çevresel hem de genetik faktörlerin etkisinin olduğunu söyleyebiliriz. Fakat nokturnal panik atak türünün sebepleri daha spesifik bir şekilde sınıflandırılabilir. Özellikle gün içerisinde yaşadığımız bazı negatif durumlar o günün gecesinde yaşayacağımız nokturnal panik atağı tetikleyebilir. Aşağıda belirtilen 6 madde nokturnal panik atak sebebiyet verebilir.⁶

1. Panik bozukluğu
2. Anksiyete ve duygudurum bozuklukları
3. Madde kullanımı
4. Obstrüktif uyku apnesi
5. Travma sonrası stres bozukluğu
6. Sağlık sorunları (Kronik ağrı, astım gibi rahatsızlıklar)

Uyku ve Uyku Apnesinin Panik Atakla İlişkisi

Uyku, bireylerin gündelik yaşamlarının olmazsa olmaz bir parçası ve en büyük ihtiyaçlarından biridir. Uyku sırasında beynimiz kendini onarır, vücudumuzda bulunan organlar kendi düzenlerini bizim uyku saatimize göre organize ederler. Bu sebeple düzenli bir uyku uyumamız ve uykumuzun kalitesini arttırabilecek yöntemlere başvurmamız hem fiziksel hem de mental iyiliğimiz için paha biçilmez bir önem taşımaktadır.

Uyku eksikliği, bireylerde ciddi düzeyde bir stres artışına sebep olabilir ve bu durum da gece gerçekleşen nokturnal panik atağın temelini oluşturabilir. Araştırmalara göre özellikle REM uykusu evresinde, beynimiz, duygusal deneyimlerimizi regüle etmekte, duygudurumu ve anksiyeteyle bağlantılı olan nörotransmiterleri düzenlemektedir.⁷ Bu yüzden eksik uykuyu yaşam tarzı haline getiren bireyler en küçük stres durumunda bile nokturnal panik atakla karşı karşıya gelme ihtimalini artırabilirler. Uykunun düzenli olması genel olarak panik atağın yaşanma olasılığını azaltacağı gibi bireyin hayat kalitesini arttırma potansiyeli taşıyabilir.

Uyku apnesi, uyku sırasında bireylerde solunumun kısa süreli olarak durması olarak bilinen bir rahatsızlıktır. Her ne kadar nokturnal panik ataktan farklı bir rahatsızlık olarak görülse de aslında birbirleriyle olan ilişkileri çok güçlüdür. Birbirlerini tetikleyen ve semptomları birbirine karışabilen bu iki faktör bireylerin yaşam kalitesini oldukça olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Hem panik atak hem de uyku apnesiyle mücadele eden bireyler gece gerçekleşen panik atakla uyku apnesini ayırt etmekte zorlanabilmektedirler.⁸ Örneğin, nefesin kesilmesiyle yaşanabilecek olan kalp çarpıntısı ve ani uyanma durumu hem panik atağın hem de uyku apnesinin bir belirtisi olabilmektedir. Bu yüzden uyku apnesi, yaşanan panik atak konusunda hem yanlış alarm verebilir hem de bazı durumlarda atağı daha şiddetli yaşamamıza neden olabilir. Ayrıca buna ek olarak uyku apnesi, bireylerin uykularını bölerek onların uyku kalitesini verimsizleştirebilir. Bu uykusuzluk durumu da yaşanılan panik atak sayısını ve şiddetini arttırabilir.

Karabasan ve Kabusun Nokturnal Panik Ataktan Farkları Nedir?

Karabasan, diğer bir adıyla uyku felci, uyku sırasında bedenin geçici olarak hareket edememesi şeklinde tanımlanabilir. Karabasan sonucunda bireyler tarafından yoğun bir endişe ve korku hissedilebilir. Kâbus ise karabasandan daha farklı olarak zihnimizin yarattığı ve uykumuz sırasında deneyimlediğimiz negatif ve rahatsız edici içeriğe sahip rüyalardır.

Gece uykusu sırasında yaşanan panik atak, çoğu birey tarafından kâbus veya karabasanla karıştırabilir. Tüm bu faktörler bizi uykumuzdan uyandırabilir, şiddetli bir korku hissetmemize sebep olabilir, kalp atışlarımızı hızlandırıp fiziksel olarak rahatsız olmamıza neden olabilir. Fakat nokturnal panik atak ile kâbus ve karabasanı karıştırmamak gerekir.

Öncelikle kâbusun etkisi, yaşanan panik atağın yarattığı etki kadar uzun süreli ve şiddetli bir şekilde yaşanmayabilir. Hatta gördüğümüz kâbustan sonra bireylerin uyanmama ihtimali bile vardır. Fakat nokturnal panik atağın fiziksel semptomları her ne kadar bireyden bireye farklılık gösterse de genelde uzun soluklu bir şekilde gerçekleşebilir ve bireyin saatler boyunca uyanık kalmasına neden olabilir. Nokturnal panik atak ile karabasan arasındaki fiziksel semptomlar, kâbus ve panik atak ilişkisinden daha belirgin olabilir. Fakat karabasanın, nokturnal panik atakla arasında önemli bir fark bulunmaktadır. Nokturnal panik atak, uykunun rüya dışı periyodunda yani REM olmayan bir zaman diliminde ortaya çıkar.⁹

Anksiyete ve Panik Atak İlişkisi

Anksiyete somut bir şekilde var olmayan fakat gelecekte olabileceği düşünülen durumlar için endişe duyma ve kaygılanma halinin yarattığı psikiyatrik durumdur. Anksiyeteye sahip bireyler yaşanılan olaylara ve gelecekteki belirsizliklere karşı daha hassas olabilirler. Panik atak ve anksiyete farklı rahatsızlıklar olsa da ikisi de el ele hareket edebilmektedirler. Panik atak sırasında bireyin anksiyeteleri alevlenebilir, birey önceden kaygılandığı ve endişe duyduğu durum ve olayları daha yoğun bir şekilde hissedebilir. Panik atak anlık bir şekilde pik yapıp kendini güçlü ve çeşitli fiziksel semptomlar şeklinde gösterebilirken, anksiyete daha uzun bir zaman dilimine yayılıp atak şeklinde görülmeyebilir.