Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Siz de 500 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.
Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FOMO) Nedir?
İngilizce adıyla fomo (fear of missing out), Türkçeye gelişmeleri kaçırma korkusu olarak çevrilmiştir. Güncel haberleri, sosyal medyada olan gelişmeleri veya başkalarının hayatlarını kaçırma korkusu FOMO olarak adlandırılır.
Kişi, bulunmadığı ortamda bir şeyler kaçırdığına dair kaygı duyar. Aynı zamanda sosyal medyaya erişimi olmadığında da gelişmeleri kaçırdığını düşündüğü için huzursuzluk ve kaygı hissedebilir. Bu hislerden kurtulmak için sıklıkla sosyal medyayı kontrol eder ve bu bir döngü oluşturur.
Fomo yaşayan kişide güncel haberlerin yanı sıra başkalarının hayatlarını da takip etme isteği vardır. Yalnızca önemli haberlerden değil eğlenceli ve heyecan verici olaylardan da haberdar olmak isterler. Bu nedenle Instagram, Facebook, Twitter veya TikTok gibi sosyal medya platformlarında sıklıkla vakit geçirirler.
Günümüzde birçok kişi hayatının neredeyse her anını sosyal medyada paylaşıyor ve başkalarının da her anını takip ediyor. Sosyal medyaya girmediği anlarda ise bir şeyleri kaçırmış olmaktan yoğun bir kaygı duyuyorlar. Teknolojinin hayatımıza bu kadar entegre olduğu bir çağda gelişmeleri kaçırma korkusu pek çok kişide görülebilir.
Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FOMO) Bir Bozukluk Mudur?
FOMO, Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5) gibi yaygın olarak kabul edilen tanı kılavuzunda resmi bir psikolojik bozukluk olarak sınıflandırılmamaktadır. Psikolojik bir bozukluktan ziyade bir sendrom olarak adlandırabilir. Başkalarının, kendilerinin dışlandığı ödüllendirici deneyimler yaşadığına inandıklarında hissedebilecekleri endişe veya huzursuzlukla ilgili sosyal ve kültürel bir sendrom olarak kabul edilebilir.
Her ne kadar psikolojik bir bozukluk olarak kabul edilmese de strese, kaygıya ve başka psikolojik rahatsızlıklara yol açabilir. Bazı durumlarda, yoğun ve ısrarcı FOMO duyguları yaşayan kişilerin aynı zamanda düşük özgüven, sosyal kaygı bozukluğu veya yalnızlık gibi altta yatan sorunları da olabilir. Bu duygular kişinin iyi olma halini ve rutin işlerini önemli ölçüde bozuyorsa, psikolojik destek almak faydalı olabilir.
FOMO'yu Etkileyen Faktörler
FOMO, sosyal karşılaştırma, aidiyet ihtiyacı, tüketim kültürü, bilgiye erişim ve özgüvensizlik gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir.
1. Sosyal Kıyaslama
Sosyal medya platformlarında başkalarının hayatlarının dikkatle seçilmiş ve sıklıkla abartılı temsillerine sürekli maruz kalmak, gerçekçi olmayan beklentiler yaratabilir ve FOMO’yu körükleyebilir.
İnsanlar hayatlarının önemli anlarını sosyal medyada paylaşma eğilimindedir. Bu paylaşımları görmek kişinin diğerlerinin daha heyecan verici veya tatmin edici bir deneyim yaşadığına inanmasına neden olabilir. Sosyal medyada gördükleri idealize yaşantı ile kendi yaşantılarını karşılaştırabilirler. Bu da daha fazla takip etme ihtiyacı doğurabilir.
İster gerçek ister algılanan olsun, sosyal normlara ve beklentilere uyma baskısı gelişmeleri kaçırma korkusu için endişe yaratabilir. Örneğin, kişi kendisi evdeyken arkadaşlarının gittiği eğlenceli aktiviteleri görüp kendisini üzgün hissedebilir.
2. Aidiyet İhtiyacı ve Dışlanma Korkusu
İnsanlar, bir grubun parçası olma konusunda doğal bir eğilime sahip sosyal varlıklardır. Bir topluluğa ait olma ve kabul edilme duygusunu hissetmek isterler. FOMO, sosyal olarak izole edilme veya önemli olaylardan dışlanma korkusundan kaynaklanabilir. Örneğin, günümüzde sosyal medyası olmayan kişiler, gündemden haberdar olamadığı için sosyal ortamlardaki konuşmalarda kendilerini eksik hissedebilirler.
3. Tüketim Kültürü
Tüketimi ve sürekli "bir sonraki büyük şeyin" peşinde koşmayı vurgulayan toplumsal değerler, en son trendleri, ürünleri veya deneyimleri kaçırma korkusunu tetikleyebilir. Belirli fırsatların zamana duyarlı olduğu veya zamanın tükendiği algısı, geçici veya sınırlı görünen deneyimleri kaçırma korkusunu yoğunlaştırabilir.
4. Bilgiye Erişme İhtiyacı ve Belirsizlik Duygusu
Dijital çağda sürekli bilgi bombardımanı, bilgi sahibi olma ve önemli haberleri, trendleri veya olayları kaçırmama konusunda endişe duygusu yaratabilir. Örneğin, kişi ülkedeki veya dünyadaki olayları her an takip etme isteği duyabilir.
Bilgiye erişim aynı zamanda belirsizlik duygusu ile de alakalıdır. İnsan belirsizlik hissettiği konularla ilgili bilgi sahibi olmak ister, olamadığında ise yaşadığı belirsizlik kişiyi kaygılandırabilir. Bu belirsizlik duygusunun ortadan kalkması için kişi devamlı sosyal medyayı kontrol etme ihtiyacı duyabilir.
5. Kişisel Güvensizlikler
Benlik saygısı düşük olan bireyler, kendilerini değersiz hissedebilecekleri veya akranları tarafından geride bırakılma korkusu yaşayabilecekleri için FOMO’ya daha yatkın olabilirler. Başkalarından onay almak ve onay almadan kendini yetersiz hissetmek de gelişmeleri kaçırma korkusunu arttırır.
Ayrıca başkalarından alınan olumlu geri bildirimler de FOMO’yu tetikleyen bir başka faktördür. Örneğin, sosyal medya gönderilerindeki beğeni sayıları kişileri bu konuda FOMO’ya yönlendirebilir. Kişi paylaştığı gönderilerdeki beğenileri takip etmek için sık sık sosyal medyayı kontrol etme ihtiyacı hisseder.
6. Yalnızlık Sendromu
Yalnızlık sendromu kişinin yalnız kalma düşüncesi veya deneyimi karşısında yaşadığı aşırı kaygı halidir. Kişi yalnızlık hissettiği ve bundan dolayı kaygı duyduğu anlarda sıklıkla sosyal medyaya girme ve başkalarıyla bağlantı kurma ihtiyacı duyabilir. Bu da FOMO’yu tetikleyen bir durumdur.
FOMO'nun Belirtileri
FOMO’nun en sık görülen belirtileri arasında aşırı sosyal medya kullanımı, sosyal medyaya giremeyince duyulan kaygı, sürekli bağlantıda olma isteği, anı yaşayamama ve uyku bozuklukları sayılabilir.
Aşırı Sosyal Medya Kullanımı
Başkalarının aktivitelerinden haberdar olmak için sosyal medya platformlarında önemli miktarda zaman harcamak FOMO’nun belirtilerindendir. Kişi, sıklıkla sosyal medyadaki gelişmeleri takip eder ve paylaşımda bulunur.
Huzursuzluk ve Kaygı
Kişi sosyal medyada gördüğü ve kaçırdığı şeyler karşısında endişe duyar. Örneğin, kişi bir sosyal etkinliği veya önemli bir haberi kaçırdığı zaman kaygılanabilir.
Sürekli Bağlantıda Olma İsteği
Kişi, güncel olayları takip etmek için her zaman sosyal medyaya veya mesajlaşma uygulamalarına bağlı kalma isteği duyar. Ayrıca dışlanmış hissetmemek için de sosyal medyaya aşırı bağlılık gösterebilir.
Anı Yaşayamamak
Kişi, sıklıkla başkalarının ne yapıyor olabileceği ile meşgul olduğu için tam olarak içinde bulunduğu anın tadını çıkaramayabilir.
Gelişme Kaçırma Korkusu Neye Yol Açar?
FOMO, kişileri hem duygusal hem de davranışsal olarak etkileyen çeşitli sonuçlara yol açabilir. Her ne kadar psikolojik bozukluk olarak kabul edilmese de FOMO deneyimini sıklıkla yaşayan kişiler birçok olumsuz sonuçla karşılaşabilirler.
1. Stres ve Kaygı
FOMO, kişilerin sürekli olarak keyifli deneyimleri veya sosyal etkinlikleri kaçırma endişesi yaşaması nedeniyle artan stres ve kaygı düzeylerine yol açabilir.
2. Sosyal izolasyon
Paradoksal olarak, kişiler bir şeyleri kaçırabileceklerini düşündükleri durumlardan kaçınabilirler. Fırsatları kaçırma korkusu bazen sosyal geri çekilmeye veya izolasyona yol açabilir.
Ayrıca, sosyal etkileşimler sırasında sosyal medyanın sürekli kontrol edilmesi gibi FOMO odaklı davranışlar, başkalarının ihmal edilmiş veya önemsiz hissetmesine neden olarak sosyal ilişkileri kötüleştirebilir.
3. Yetersizlik Duygusu
Başkalarıyla sürekli karşılaştırılma, öz saygıyı ve iyi oluş halini olumsuz yönde etkileyebilir, kişinin kendi hayatındaki yetersizlik veya tatminsizlik duygularını arttırabilir.
4. Dürtüsel Davranış
FOMO, kişinin sosyal olaylara aşırı bağlılık göstermesine veya kişisel tercihler yerine fırsatları kaçırma korkusuna dayalı seçimler yapmasına neden olarak dürtüsel kararlar almayı teşvik edebilir. Ayrıca, kişi fırsatları kaçırma korkusu yerine kendi tercihlerine ve değerlerine öncelik vermekte zorlanabilir.
Bunun yanı sıra, başkalarına ayak uydurmak için sosyal etkinliklere, deneyimlere veya maddi mallara yapılan dürtüsel harcamalar maddi sıkıntıya yol açabilir.
5. Uyku Bozuklukları
Özellikle çevrimiçi olmak üzere sosyal etkinliklerle meşgul olmak, uyku düzeninin bozulmasına yol açarak fiziksel veya psikolojik olumsuz etkilere sebep olabilir.
6. Azalan Verimlilik
Sosyal medyayı sürekli kontrol etmek veya etkinlikleri kaçırmamak için her türlü etkinliğe katılmak, bireylerin sorumluluklarından uzaklaşmasına ve potansiyel olarak verimliliğin düşmesine neden olabilir.
Bütün bunlara ek olarak, uzun süreli ve yoğun FOMO deneyimleri, depresyon, anksiyete bozuklukları ve izolasyon duyguları dahil olmak üzere psikolojik sorunlara yol açabilir. Vaktin çoğunu sosyal medyada geçirmek kişi için gerçekçi olmayan beklentiler yaratır ve kişiler gerçekte olmadıkları bir karakteri yaşamaya başlayabilirler. Bu da kişinin kendi içinde benlik çatışması yaşamasına sebebiyet verebilir.
FOMO ile Başa Çıkmanın Yolları
FOMO ile başa çıkmanın yolu, sosyal kıyaslama konusunda daha sağlıklı bir bakış açısı kazanmaktan, sosyal medya kullanımını sınırlanmaktan ve kişinin kendi hayatının olumlu yönleriyle ilgili farkındalık kazanmasından geçer.
1. Farkındalık pratikleri yapın.
Deneyimlediğiniz mevcut anda kalmak için farkındalık (mindfulness) pratiği yapın. Sürekli olarak sosyal medyadaki güncellemeleri kontrol etmek veya başkalarının ne yaptığı konusunda endişelenmek yerine ne yaptığınıza odaklanın. Örneğin, sosyal medyaya bakma isteğinizle baş etmek zorlaştığında basit nefes egzersizleri yaparak tekrar mevcut ana dönebilirsiniz.
2. Gerçekçi beklentiler belirleyin ve kişisel hedeflerinize odaklanın.
Sosyal medyanın çoğu zaman insanların hayatlarının seçilmiş bir versiyonunu yansıttığını unutmamak önemlidir. Çevrimiçi olarak paylaşılan her şeyin, kişilerin deneyimlerinin gerçekliğini tam olarak yansıtmadığını kendinize hatırlatmak kendi isteklerinize ve kişisel hedeflerinize odaklanmakta fayda sağlayabilir. Enerjinizi kişisel gelişime yönlendirmek, başarı duygusunu geliştirebilir.
3. Hayatınızda şükran duyduğunuz şeyler üzerine düşünün.
Kendi mutluluğunuza ve kişisel bakımınıza odaklanmak, size keyif veren faaliyetlere katılmak başkalarının yaptıkları ve kaçırdıklarınız üzerine endişelerinizi azaltabilir. Kendi yaşamınızın olumlu yönlerini kabul ederek takdir etmeye çalışın. Başarılarınızı ve minnettar olduğunuz şeyleri düşünün. FOMO ile gelen korkunun gerçekçi endişelere dayanıp dayanmadığını kendinize sorun ve alternatif bakış açılarını değerlendirin.
4. Sosyal medya kullanımınızı sınırlayın.
Sosyal medya kullanımınıza sınırlar koyun. Sosyal medyayı kontrol etmek ve haber akışları arasında sürekli olarak gezinmekten kaçınmak için belirli zamanlar belirleyebilirsiniz. Teknolojiye ara vermek, kesintisiz bilgi akışını azaltmak için sosyal medyayla olan bağlantınızı periyodik olarak kesmek de FOMO ile baş etmek için etkili olabilir.
5. Sosyal bağlantılarınızı güçlendirin.
Arkadaşlarınız ve ailenizle kurduğunuz güçlü bağlantılar sosyal kaygılarınızı aşmanızı sağlayabilir. Anlamlı ilişkiler aidiyet duygusu sağlayarak sosyal dışlanma korkusunu azaltabilir. Bunun yanı sıra, sanal değil fiziksel sosyal aktivitelere katılmayı deneyin. Bu sizin sosyal medyadan uzak durmanıza yardım edecektir.
6. Profesyonel destek alın.
Sosyal kıyaslama konusunda sağlıklı bir bakış açısı geliştirmek, farkındalık uygulamak, teknolojiyle sınırlar koymak ve bireysel değer ve önceliklere odaklanmak, FOMO'nun olumsuz sonuçlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Fakat yine de FOMO, psikolojik halinizi önemli ölçüde etkiliyorsa, bir uzmandan destek almayı düşünün. Bunun devam eden bir süreç olduğunu ve arkadaşlarınızdan, ailenizden veya profesyonellerden destek almanın sorun olmadığını unutmayın.
Eğer siz de FOMO belirtilerini yaşıyor ve günlük hayatınızda olumsuz sonuçlarından etkileniyorsanız Hiwell Online Terapi Platformu’ndaki uzman psikologlarla görüşebilirsiniz.
Kaynakça
- Alutaybi, A., Al-Thani, D., McAlaney, J., & Ali, R. (2020). Combating fear of missing out (FOMO) on social media: The FOMO-R method. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(17), 6128. https://doi.org/10.3390/ijerph17176128
- Bahadır, E., Tohumcu, M. U., & Kalender, B. (2022). Geli̇şmeleri̇ kaçırma korkusu (FOMO) üzeri̇ne bir gözden geçi̇rme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 771–782. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1075175
- Cohen, C. (2013). FoMO: Do you have fear of missing out. The Telegraph, 16.
- Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013). Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Computers in Human Behavior, 29(4), 1841–1848. https://doi.org/10.1016/j.chb.2013.02.014
- Tanhan, F., Özok, H. İ., & Tayiz, V. (2022). Gelişmeleri kaçırma korkusu (FOMO): Güncel bir derleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(1), 74–85. https://doi.org/10.18863/pgy.942431
- Tandon, A., Dhir, A., Almugren, I., AlNemer, G. N., & Mäntymäki, M. (2021). Fear of missing out (FoMO) among social media users: a systematic literature review, synthesis and framework for future research. Internet Research, 31(3), 782-821.
