Anksiyete Nedir? Kaygının Sebepleri, Belirtileri, Türleri ve Daha Fazlası

Anksiyete Nedir?

Anksiyete ya da günlük dilde kullanımıyla kaygı, bir tehlike veya tehdidin olası olduğunu düşündüğümüzde yaşadığımız olumsuz duygudur. Dehşet, panik, korku gibi duygularla benzeşen anksiyete (kaygı) bir duygu iken endişe ise bu duygunun düşünce karşılığıdır. Bu nedenle kaygı ve endişe sıklıkla birbirinin yerine kullanılır.

Anksiyete olası tehditlere karşı tetikte olmamızı ve günlük hayatta karşılaştığımız zorluklarla başa çıkabilmemizi sağlar. Ancak aşırıya kaçtığında günlük işleyişimize ve sağlığımıza zarar veren bir noktaya da varabilir. Anksiyete, psikolojik sorunlar arasından en yaygın olanıdır.

Amerikan Psikologlar Birliği'nin tanımına göre kaygı, karakteristik özellikleri gergin hissetmek, endişe veren düşüncelere sahip olmak ve kan basıncının yükselmesi gibi fiziksel belirtiler göstermek olan bir duygudur. İş görüşmesine gitmek, sınava girmek, yeni bir yere taşınmak, topluluk önünde konuşmak gibi durumlar herkes için kaygıya sebep olabilecek durumlardır.

Anksiyete Bozukluğu (Kaygı Bozukluğu) Nedir?

Bazen hissedilen kaygı, aslında kaygı yaratan durumun sebep olabileceğinden daha yoğun ve uzun süreli bir hale gelebilir. Kan basıncının yükselmesi veya mide ağrısı gibi fiziksel belirtiler gelişebilir. Bu tür belirtiler, anksiyeteye değil anksiyete bozukluğuna sahip olduğunuzun göstergesi olabilir. Anksiyete bir bozukluk halini aldığında günlük hayatı zorlaştırmaya başlar.

Anksiyete Bozukluğu Kimlerde Görülür?

Anksiyete bozukluğu ruh sağlığı bozuklukları arasında en yaygın olanlardan biridir ve her yaştan insanda görülebilir. Türkiye'de yaşam boyu görülme sıklığı %5-6 olarak bilinmektedir. Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB), çocuklukta veya genç yetişkinlikte ortaya çıkar ve genellikle yaş ilerledikçe hissedilen kaygı düzeyi artar. Yaşamında yoğun stres yaratan durumlar bulunan kişilerde görülme olasılığı yüksektir.

Anksiyete Neden Olur?

Anksiyete Bozukluğunun beynin yapısı, genetik faktörler, yetiştirilme tarzı ve çevresel etkiler anksiyete bozukluğunun ortaya çıkmasında birlikte rol oynar.

Anksiyete bozukluğunun ortaya çıkma ihtimalini artırabilecek risk faktörleri şunlardır:

• Bağımlılığa yatkınlık
• Çocukluk travmaları
• Stresli bir yaşama sahip olma
• Ayrılık korkusu yaşama
• Güvensiz bağlanma stillerine sahip olma

Anksiyete Bozukluğu Türleri Nelerdir?

Anksiyetenin merkezde olduğu pek çok bozukluk vardır. Bu bozukluklar şunlardır:

Yaygın Anksiyete Bozukluğu: En belirgin özelliği çok sık bir şekilde aşırı endişeli ve gergin hissetmek olan anksiyete bozukluğudur. Ortada sürekli kaygıya sebepolabilecek hiçbir durum yokken de hissedilir.

Panik Bozukluk: İstenmeyen ve tekrar eden yoğun korkular ve bu korkulara eşlik eden fiziksel belirtiler görülür.

Obsesif Kompulsif Bozukluk: Kişinin kontrolü dışında sık sık ortaya çıkan istenmeyen düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşünceleri kontrol altında tutmak için yapılan el yıkamak, temizlik yapmak, sayı saymak gibi tekrar eden davranışlar (kompulsiyonlar) içeren anksiyete bozukluğudur.

Spesifik Fobiler: Belirgin bir duruma, olaya, nesneye karşı duyulan yoğun ve kontrol edilemeyen korkudur.

Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi): İnsanlarla konuşmak, başkalarıyla yemek yemek gibi günlük sosyal durumlarda yargılanma korkusu ile ortaya çıkan yoğun anksiyete içeren bozukluktur.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu:Fiziksel olarak zarar görülen veya tehdit içeren yıpratıcı olaylar sonrasında ortaya çıkan bozukluktur.

Anksiyete Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Anksiyete Bozukluğu belirtileri, kişilere göre değişiklik gösterir. Yalnızca midede kelebekler uçuşuyor gibi hissetmek gibi yoğun kas ağrıları yaşamak da anksiyete bozukluğunu deneyimleme şekliniz olabilir.

Kişiler genel olarak endişeli ve korkulu hissedebilir veya sadece spesifik bir yerle, durumla ilgili olarak sürekli kaygı duyabilir. Anksiyete yaşayanlar genellikle beden ile zihin arasındaki kontrolü kaybetmiş hissederler, kabuslar görüyor ve panik ataklar yaşıyor olabilirler.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu belirtilerinin bazıları şunlardır:

• Gergin hissetmek
• Dinlenememiş hissetmek
• Uykuya dalmakta zorluk
• Odaklanma problemleri
• Takıntılı düşünceler
• Kaygı yaratan durumdan kaçma isteği

Anksiyete Bozukluğu fiziksel belirtileri de bulunan bir durumdur. Çoğu insanda yoğun ve sürekli kaygı kontrol edilmesi güç bedensel belirtilere de sebep olur.

Anksiyete Bozukluğu fiziksel belirtileri şunlardır:

• Kalp ritminde artış
• Kas ağrıları
• Aşırı terlemek
• Mideyle ilgili sorunlar
• Hızlı nefes alıp vermek
• Titreme
• Kolayca yorulmak

Anksiyete birçok bilişsel süreç üzerinde etkiye sahipken depresyon, stress gibi birçok psikolojik sorunla da bağlantılıdır.

Anksiyete ve Depresyon

Anksiyete ve depresyon aslında birbirinden farklı olsa da benzer özellikler taşır ve farklı ruh sağlığı bozukluklarının bir arada görülmesi sık karşılaşılan bir durumdur. İki durumun da belirtileriyle baş etmek için benzer yöntemler gereklidir:

• Yaşam şeklinde yapılacak değişiklikler
• Psikoterapi
• İlaç Tedavisi

Anksiyete, klinik depresyonun belirtilerinden biri olabilir veya depresyon belirtilerinin kötüleşmesi anksiyete bozukluğunu tetikleyebilir.

Anksiyete ve Stres

Stres ve anksiyete, birbirine çok benzerdir. Stres, endişe yaratan bir olay ve durum sebebiyle oluşur. Anksiyete de aynı şekilde duyulan korku ve gerginlik halidir. Anksiyete ve stres benzer mental ve fiziksel belirtilere sebep olur. Anksiyete bozukluğu, bir stres kaynağı sebebiyle oluşabileceği gibi hiçbir sebep yokken de ortaya çıkabilir.

Aslında biraz kaygı ve stres, karşılaşacağımız zorluklara karşı tetikte olmamıza fayda sağlar. Ancak bu kaygı ve stres kalıcı bir hal alıyorsa bir uzmandan destek almak yaşam kalitesini yükseltmek için önemlidir.

Anksiyete ve Bilişsel Süreçler

Bilişsel kontrol, kişinin bilişsel süreçlerini belirli bir amaca yönlendirme ve hedefe yönelik davranışları başarıyla izleme yeteneğidir. Birçok bilimsel çalışma bilişsel kontrol ve anksiyeteyi yakından ilişkili olarak bulmuştur. Yüksek anksiyete bilişsel kontrol ve süreçlerin çarpıklaşmasıyla ilişkilendirilir.

Anksiyeteden etkilenen bilişsel süreçlerin altı ana kategorisi şöyledir:

• Bellek ve öğrenme
• Karmaşık dikkat
• Dil ve dil işleme
• Yürütücü işlevler
• Sosyal biliş
• Algısal ve motor işlevler

Yüksek kaygı seviyeleriyle tetiklenen hormonlar bizi çevredeki uyaranları uyaranları tehdit edici algılamaya meyiller. Bu gelişmiş tehdit işleme mekanizması, çevrenin gözlemlenmesinden ona yanıt verilmesine kadar çeşitli bilişsel süreçleri aksatır.

Anksiyetenin ayrıca kısa ve uzun süreli hafıza üzerinde de etkileri olduğu gösterilmiştir. Anksiyetenin düzgün işleyen bellek performansını azalttığı ve çalışma belleğine olumsuz bilginin girme olasılığını artırmaktadır.

ABD’de yaşayan ve depresyon tanısı olmayan yetişkinlerle yapılan bir araştırma sonucunda anksiyeteyle çalışan belleğin performansı arasında olumsuz bir ilişki olduğu ortaya konmuştur. Davranış değiştirme için gerekli olan bilişsel kontrol kaynaklarında, anksiyeteden kaynaklı bir azalma olabileceği gösterilmiştir.

Anksiyete Tanı ve Terapi Süreci

Sürekli kaygılı hissetmek, günlük hayatı ve insan ilişkilerini olumsuz etkilemeye başladığında destek almak gerekir. Genellikle anksiyete bozukluğuna sahip kişiler kaygılarının çok fazla ve kontrol edilemez olduğunun farkındadır. Ancak bazı durumlarda bu kişiler yalnızca kas ağrıları, kalp ritminde artış gibi fiziksel belirtilere odaklanırlar.

Terapi süreci için kaygı sorunlarıyla çalışma uzmanlığı olan yetkin bir klinik psikoloğa başvurmak gerekir. Anksiyete bozukluklarının tedavisinde sadece psikoterapi veya psikoterapiyle birlikte ilaç tedavisi uygulanabilir. Sizin için en uygun olanın hangisi olacağına bir uzmanla birlikte karar vermelisiniz.

Anksiyete bozuklukları tedavi edilebilir bozukluklardır. Psikoterapi, ilaç tedavisi veya bu ikisinin kombinasyonu sayesinde başarılı sonuçlar alınır. Uygun olanın hangisi olacağı bir uzman görüşüyle belirlenmelidir. Ancak anksiyetenin kendi kendine yok olup gitmeyeceğinin farkında olarak başlamak gerekir. Anksiyete sorunları konusunda uzman online psikologlarımızdan randevu alarak daha iyi hissetmeye bugün başlayabilirsiniz. Unutmayın ki kaygılarınızda yalnız değilsiniz; Hiwell yanınızda.

Bilişsel Davranışçı Terapi, Şema Terapi veya Psikodinamik Terapi anksiyete bozukluklarını yenmede kullanılan kanıta dayalı terapi ekollerindendir. Yaşam şeklinizde yapacağınız değişikler, anksiyete bozukluğu belirtileriyle baş etmenizi ve bu belirtilerin hayatınız üzerindeki negatif etkilerini ortadan kaldırmanızı ve daha huzurlu bir hayat yaşamanızı sağlayacaktır.

Ne kadar kaygılı olduğunuzu merak ediyor musunuz? Anksiyete testimizi çözerek bu soruya cevap bulabilirsiniz!