Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Siz de 500 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.
Konsantrasyon Eksikliği Nedir?
Konsantrasyon eksikliği veya odaklanma sorunu, kişinin dikkatini toplamakta zorlanması anlamına gelir1. Bir iş yaparken, bir konuşmayı dinlerken, bir şey yazarken veya bir şeyi seyrederken odaklanmakta zorlanmak buna işarettir.
İnsanlar odaklanma süresi ve süreci açısından birbirinden farklılaşır. Fakat, konsantrasyon eksikliği veya odaklanma sorunu kişinin kendi rutinlerini aksatır ve günlük işlevselliğini kötü etkiler. Odaklanma sorunu, günlük işlerin yanı sıra profesyonel iş hayatını veya eğitim hayatını da sekteye uğratabilir.
Odaklanma Sorunu Neden Olur?
Odaklanma sorunu çoğunlukla birden fazla faktörün bir araya gelmesi ile oluşur. Odaklanma sorununun nedenleri arasında bireysel ve çevresel etmenler vardır. Bu etmenler genel olarak aşağıdaki gibidir2:
- Stresli bir dönemden geçmek ve anksiyete yaşamak zihinsel süreçleri ketler ve odaklanma sorununu ortaya çıkarır.
- Strese bağlı olarak veya başka sebeplerle yaşanan uyku problemleri de bilişsel fonksiyonları olumsuz etkiler. Yorgun ve uykusuz hissetmek odaklanmayı zorlaştırır.
- Beslenme biçimi de önemli bir rol oynar ve sağlıksız beslenme alışkanlığı zihinsel süreçlere etki eder. Bedendeki enerji eksikliği veya su tüketimindeki eksiklikler de odaklanmayı güçleştirir.
- Nörolojik bir bozukluk olan Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’na (DEHB) sahip olmak odaklanma sorunları yaşamaya sebep olur.
- Çevresel etmenler arasında gürültü ve rahatsız bir çalışma ortamı yer alır. Dikkat dağıtan sesler ve görüntüler de odaklanma sorunu yaşamaya sebep olabilir.
- Telefon ve bilgisayar gibi teknolojik aletlere karşı bağımlılık geliştirmek konsantrasyon sorununa zemin hazırlayan bir diğer etkendir. Sıklıkla teknolojik aletleri kontrol etmeye yönelmek odaklanmayı ketler.
- Depresyon veya travma sonrası stres bozukluğu gibi bazı dönemsel veya uzun süreli yaşanan psikiyatrik sorunlar da odaklanma sorununa zemin hazırlar.
Odaklanma Sorunu Belirtileri
Odaklanma sorunu ile ortaya çıkan çeşitli belirtiler vardır. Bu belirtilerden bazıları dışarıdan da görülerek fark edilebilirken bazıları içsel olarak ortaya çıkmaktadır. Odaklanma sorununa dair belirtiler aşağıda sıralanmıştır3:
- Düşüncede kayma ve düşüncelerin/dikkatin dağınık bir hale gelmesi.
- Bir göreve odaklanırken ve görevi tamamlarken zorluk çekme.
- Bilgileri veya görevleri hatırlamakta sıklıkla zorlanma.
- Bir işi yerine getirirken fiziksel olarak yerinde durmakta zorlanma ve hareket etmeye meyilli olma.
- Karar alırken zorlanma veya sık sık kararları değiştirme eğiliminde olma.
- Zamanı planlamakta zorluk yaşama.
- Duygusal durumda sıklıkla dalgalanmalar yaşama.
- Bir görevin tamamlanması esnasında sabırsızlık yaşama.
Odaklanma Becerilerini Geliştirmek
Odaklanma sorunu yaşayanlar için bu beceriyi geliştirmenin bazı yolları şunlardır:
1. Sağlıklı Pratikler:
Sağlıklı bir beslenme için bazı vitaminler ve takviye besinler beyin fonksiyonlarını destekleyerek odaklanma becerilerini artırabilir. Bunun yanında düzenli uygulanan sağlıklı bir diyet programı da bedenin enerji düzeyini dengeleyerek odaklanmaya katkıda bulunabilir. Aynı zamanda sağlıklı ve yeterli bir uyku zihinsel performansı destekleyebilir ve bilişsel işlevleri artırabilir. Bununla birlikte düzenli egzersiz yapmak da stresi azaltarak dolaylı yoldan odaklanma sorununu çözmek için katkı sunabilir.
2. Zaman Yönetimi:
Yapılan işleri daha iyi organize etmek için zaman dilimlerine ayırmak sıkışma hissini ortadan kaldırabilir. Görevleri küçük parçalara ayırarak gerçekleştirmek odaklanma sorununu azaltabilir.
3. Zihinsel Egzersizler:
Beyin aktivitesini artırmak amacı ile bazı zihinsel egzersizler yapılabilir ve bu egzersizler odaklanma becerisini destekler. Örneğin bulmacalar çözmek, mantık oyunları oynamak veya kitap okumak odaklanma sorununu ortadan kaldırmaya yönelik uygulamalardan birkaç tanesidir.
4. Stres Yönetimi:
Stresten kaçınmak veya stresle nasıl baş edileceğine dair pratikler geliştirmek odaklanma becerisi için de oldukça önemlidir. Nefes alma teknikleri, meditasyon ve yoga gibi rahatlama yöntemleri odaklanma becerisine de katkı sağlar.
5. Teknoloji Bağımlılığı:
Odaklanma sorunlarından korunmak adına teknolojik aletleri işlevsel olarak kullanmamız ve teknoloji bağımlılığından uzaklaşmamız oldukça önemli. Sosyal medya hesaplarının kullanımı, teknolojik aletlere ayırılan zamanın düzenlenmesi gibi pratikler uygulanarak teknoloji bağımlılığından korunmak mümkün.
Çevresel Faktörlerin Konsantrasyon Üzerindeki Etkisi
Odaklanma sorunları çoğunlukla içsel süreçler olarak algılansa da aslında çevresel etkenlerle de yakından ilişkilidir. Çevreden gelen uyaranlar odaklanma sorununu ortaya çıkarabileceği gibi çevresel düzenlemeler yapmak odaklanma becerisine katkı da sağlayabilir5,6. Çevresel faktörleri ve bu faktörlerle odaklanma sorununu azaltmayı üç başlık altında incelemek mümkün.
Dikkat Dağıtıcı Unsurlar
Çevreden gelen sesler, ışıklar ve çalışma ortamındaki dikkat dağıtıcı tüm faktörler konsantrasyon sürecini zorlaştırır. Çalışma öncesi bazı hazırlıklar yaparak dikkat dağıtıcı unsurları elimine etmek mümkün. Örneğin telefon ve bilgisayardan gelen bildirimler oldukça dikkat dağıtıcı bir etki yaratmaktadır.
Odaklanmayı desteklemek adına bu bildirimlerin seslerini kısmak veya teknolojik aletleri bir süreliğine kapatmak faydalı olabilir. Benzer şekilde ortamın gürültüsü de odaklanmayı zorlaştırabileceğinden sessiz bir ortamda çalışmak tercih edilebilir. Son olarak, çalışma süresince mola alma ihtiyacı da gözetilmelidir. Düzenli bir şekilde ve kısa aralıklarla verilen molalar odaklanmayı destekler. Öte yandan, uzun süren molalar odaklanma güçlüğüne sebep olabilir.
Ergonomik Çalışma Alanları Oluşturma
Çalışma alanının ergonomik olması çalışırken hissedilen rahatlığı artırarak odaklanmayı destekleyebilir. Oturarak çalışan bireyler için doğru bir oturma pozisyonu bulmak oldukça önemlidir. Ergonomik bir masa veya sandalye kullanmak da odaklanma sürecine katkı sağlar. Bununla birlikte doğru aydınlatma da gözde oluşabilecek yorgunluğu minimuma indirerek odaklanmayı kolaylaştırabilir. Son olarak, düzenli bir çalışma alanına sahip olmak görüntüde bir dağınıklık olmayacağından zihindeki dağınıklığa da sebep olmayacaktır. Dolaylı yoldan odaklanmayı kolaylaştıracağı söylenebilir.
Sosyal Çevre ve İnsan İlişkilerini Güçlendirme
Sağlıklı ve sosyal ilişkiler kurmak konsantrasyonu olumlu açıdan etkileyebilen bir faktör olarak karşımıza çıkar. İş arkadaşları ve ekip üyeleri arasındaki olumlu ilişki iş ortamındaki huzur ve rahatlığı artırarak odaklanmayı kolaylaştırır. İş ortamındaki düzenli çalışma ve işbirlikleri hedeflere odaklanmayı kolaylaştırır ve odaklanma becerisine katkı sağlar. Bunların sonucunda kişide motivasyon artışı gözlemlenebilir ve motivasyonun artması da odaklanmayı destekler.
Konsantrasyon Güçlüğü İçin Uzman Desteği Alma
Konsantrasyon güçlüğü çekmek birçok kişinin dönem dönem karşılaşabileceği bir durumdur. Bazen kişisel başa çıkma yöntemleri ile bu süreç sağlıklı bir şekilde aşılabilirken bazı durumlar kişisel kaynaklar yetmeyebilir. Sosyal ve çevresel desteklerden de faydalanmak mümkündür. Çevresel kaynakların da yeterli gelmediği durumlarda odaklanma güçlüğü problemi için izlenebilecek iki temel yol vardır7.
İlk olarak, odaklanma problemlerinden bahsederken nörolojik bir alt yapısının olma ihtimalini göz önünde bulundurmak gerekir. Bu sebeple bir nöroloji uzmanı ile görüşme yapılarak nörolojik değerlendirme yapılabilir. İkinci olarak, konsantrasyon güçlüğünün psikolojik kökenli olabileceği düşünülüyor ise eş zamanlı olarak bir psikolog ve bir psikiyatrist ile görüşme yapmak uygun olacaktır. Uygun bir tanı ve tedavi süreci ile birlikte psikolojik güçlenmenin artacağını ve odaklanma becerisinin gelişeceğini söylemek mümkündür.
Kaynakça
- Moran, A. (2010). Concentration/attention. In Routledge handbook of applied sport psychology (pp. 500-509). Routledge.
- Watts, F. N., & Sharrock, R. (1985). Description and measurement of concentration problems in depressed patients. Psychological Medicine, 15(2), 317-326.
- Faraone, S. V., Biederman, J., Feighner, J. A., & Monuteaux, M. C. (2000). Assessing symptoms of attention deficit hyperactivity disorder in children and adults: which is more valid?. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(5), 830.
- Żyła, K. (2019). Attention Deficit Hyperactivity Disorder detection–from psychological checklists to mobile solutions. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, 60(1), 85-100.
- Kuo, F. E., & Faber Taylor, A. (2004). A potential natural treatment for attention-deficit/hyperactivity disorder: evidence from a national study. American journal of public health, 94(9), 1580-1586.
- Cantwell, D. P. (1996). Attention deficit disorder: a review of the past 10 years. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 35(8), 978-987.
- Brown, R. T., Amler, R. W., Freeman, W. S., Perrin, J. M., Stein, M. T., Feldman, H. M., ... & Committee on Quality Improvement, Subcommittee on Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. (2005). Treatment of attention-deficit/hyperactivity disorder: overview of the evidence. Pediatrics, 115(6), e749-e757.
