Sağlıklı Beslenme Takıntısı: Ortoreksiya Nervoza Nedir?

Uzman Klinik Psikolog Selin Çelen
Uzman Klinik Psikolog Selin Çelen
Yayınlanma Tarihi 25.08.2023 Güncellenme Tarihi 18.01.2024
Sağlıklı Beslenme Takıntısı: Ortoreksiya Nervoza Nedir?

Daha iyi hissetmeye bugün başlayın

Siz de 500 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.

İÇİNDEKİLER

Ortoreksiya Nervoza Nedir?

Ortoreksiya Nervoza, sağlıklı beslenmenin ve olmanın takıntı haline geldiği, sağlıksız besinlerden kaçınılan bir yeme bozukluğudur. Ortoreksiya Nervoza yaşayan kişi, besinlerin sağlığını tehdit edeceğine dair aşırı bir korku duyar. Bu yüzden beslenirken gıdanın kalitesinden pişme yöntemine, üretim biçiminden nerede üretildiğine kadar pek çok kriteri göz önünde bulundurur.

Bu kişiler; özel yerlerde üretilen, sağlıklı yöntemler ve özel araç gereçler kullanılarak hazırlanmış besinler tüketmek isterler. Zihinleri sıklıkla besinler ilgili bilgilerle meşguldür, bunu stres ve olumsuz duygularla baş etmenin bir yolu olarak kullanabilirler.

Sağlıklı beslenmek çağımızda birçok insanın en büyük hedeflerinden biri. Menülerdeki şekersiz/glutensiz tercihler, organik gıda seçenekleri, sağlıklı yaşam programları ve sosyal medyadaki sağlıklı beslenme paylaşımları giderek artmakta. Herkes sağlıklı olmak ister ancak bu durumu aşırı derecede idealize etmek patolojik eğilimleri beraberinde getirebilir.

Ortoreksiya Nervoza’nın Belirtileri

  • Sağlıksız yiyeceklerden kaçınma
  • Besinlerin içeriğini aşırı sorgulama
  • Aşırı kilo kaybı
  • Yetersiz beslenme
  • Hastalık korkusu
  • Günün büyük bir bölümünde yemek ile ilgili şeyler düşünme
  • Sağlıklı yiyecekler ile ilgili düşünce yoğunluğu
  • Sağlığı tehdit edecek kadar kısıtlayıcı bir şekilde beslenme
  • Sağlığa tehdit oluşturacağı düşüncesiyle dışarıda yemek yemekten kaçınma
  • Kalori hesaplama
  • Yiyecek hazırlama ritüeli
  • Yiyecekleri hazırlama ve organize etmek için uzun saatler düşünme

Ortoreksiya Nervoza bir yeme bozukluğu mu yoksa Obsesif Kompulsif Bozukluk mu sorusu güncel olarak tartışmalı bir konudur. Yeme Bozuklukları temelde yeme ve beden konusunda davranış ve tutumların bozulması durumudur ve yemekle kurulan ilişkideki bozulmaları Ortoreksiya Nervoza da sıkça gözlemlemekteyiz.

Ancak Ortoreksiya Nervoza tamamiyle beden algısı ve bunun yemekle ilişkisiyle bağlantılı değildir çünkü odak noktası sağlıklı olmaktır. Pek çok araştırma, beden algısındaki bozulmanın ve ideal bedene ulaşma sürecinin ardından Ortoreksiya Nervozanın ortaya çıktığını göstermektedir. Bu yüzden yeme bozuklukları grubuna dahil edilebilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluğa bakacak olursak obsesyon ve kompulsiyon takıntılı ve tekrarlayan düşünceler ve davranışlar bütünüdür. Bu açıdan değerlendirildiğinde Ortoreksiya Nervoza, sağlıklı beslenmeye dair takıntılı düşünce ve davranışları kapsamaktadır. Sonuç olarak Ortoreksiya Nervozanın iki grupla da ortak noktaları olduğunu ve belli açılardan her ikisine de dahil edilebileceğini söyleyebiliriz.

Ortoreksiya Nervoza’nın Nedenleri

Araştırmalar Ortoreksiya Nervoza’nın ortaya çıkmasında etkili olabilecek pek çok nedenden bahsetmektedir:

  • Aileden taşınan alışkanlıklar
  • Bireyin geçirdiği hastalıklar
  • Sosyal çevrenin tutumları
  • Genetik etkenler
  • Biyokimyasal faktörler
  • Psikolojik faktörler
  • Mükemmeliyetçi kişilik özellikleri
  • Bazı gıdalar hakkındaki olumsuz düşünceler
  • Kısıtlayıcı diyetler
  • Sosyal medya etkisi
  • Anne-baba tutumu

Ortoreksiya Nervoza Yaygınlığı

Araştırma sonuçlarında Ortoreksiya Nervoza’nın toplumda %1’den daha az görüldüğü düşünülmektedir. Görülme sıklığının en yoğun olduğu gruplar ise şu şekildedir:

  • Ergenlik döneminde olanlar
  • Kadınlar
  • Spor yapanlar
  • Beslenme ve diyetetik öğrencileri
  • Tıp fakültesi öğrencileri
  • Sağlık çalışanları
  • Performans sanatçıları
  • Spor akademisi öğrencileri
  • Yoga eğitmenleri

Yapılan başka bir incelemede, Anoreksiya Nervoza ve Bulimia Nervoza tanıları iyileşen bireylerde Ortoreksiya Nervoza’nın yaygınlığı %58 olarak tespit edilmiştir. Ayrıca Ortoreksiya Nervoza’nın Beden Kitle Endeksi ile bağlantısı olmadığı da görülmüştür.

Ortoreksiya Nervoza’nın Tedavisi

Ortoreksiya Nervoza için çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır ancak tedavi için atılacak ilk adım Ortoreksiya Nervoza’nın belirtilerini gözden geçirmektir. Belirtileri anlamak, altında yatan nedenleri anlamak için en önemli husustur.

Sağlıklı olmanın neden bu kadar önemli olduğunu, kişi için sağlıklı olmanın ne demek olduğunu tespit etmek ve bu temellerin nelere dayandığını keşfetmek terapinin gündemleri arasındadır.

Ortoreksiya Nervoza’nın altında yatan nedenler, travmaya veya çeşitli inançlara bağlı olabilir. Kişi hayatının belli bir döneminde hastalık geçirmiş, daha önce bedeninden memnun olmadığı için çeşitli diyet denemeleri yapmış ve bu denemeler sonucunda kütle kaybına uğramış olabilir. Bu deneyimler, “Ancak sağlıklı besinler tüketirsem istediğim bedene sahip olabilirim.” inancının yerleşmesine neden olabilir.

Ortoreksiya Nervoza’nın temelinde yer alan yetersizlik, sevilmeme ve değersizlik hissi, mükemmeliyetçilik ve kontrolü kaybetme korkusu gibi psikolojik fenomenler pek çok başka faktörle ilişkili olabilir. Tüm bunlar, kişinin kendisi ve bedeniyle kurduğu ilişki çeşitli terapi yaklaşımları ile ele alınabilir.

Ortoreksiya Nervoza için tercih edilebilecek terapi yaklaşımları:

  • Bilişsel Davranışçı Terapi
  • Diyalektik Davranış Terapi
  • EMDR Terapi
  • Mindfulness Temelli Terapi
  • Psikodinamik Terapi

Hiwell Online Terapi ve Psikolojik Danışmanlık, alanında uzman psikologlar ile bu yaklaşımlarda online terapi ve psikolojik danışmanlık desteği sağlamaktadır.

Kaynakça

  1. Asarkaya, B. (2019). Sağlıklı Ortoreksiya ve Ortoreksiya Nervoza: Ebeveynden Algılanan Psikolojik Kontrol ve Uyumlu-Uyumsuz Mükemmeliyetçilik Özellikleri ile İlişkisinin İncelemesi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
  2. Yıldırım, P. (2018). Üniversite Öğrencilerinde Ortoreksiya Nervoza’nın Obsesif Kompulsif Bozukluk İle İlişkisi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
  3. Donini L.M. vd., Orthorexia Nervosa: A Preliminary Study With A Proposal For Diagnosis and An Attempt To Measure The Dimension Og The Phenomenon, Eating and Weight Disorders, 2004, 9(2), s.151-157.
  4. İkinci Özlem, Sağlıklı Beslenme Saplantı Olursa, Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, 2010, 516, s.38-41.
  5. Özkahya, K. D. (2015). Online Diyet Alan Yetişkin Bireylerde Ortoreksiya Nervoza ve İlişkili Parametrelerin Değerlendirilmesi.(Yüksek Lisans Tezi), Okan Üniversitesi, İstanbul.
  6. Bratman, S., & Knight, D. (2000). Health food junkies: overcoming the obsession with healthful eating. New York: Broadway Books.
  7. Moroze, R. M., Dunn, T. M., Holland, C., Yager, J., & Weintraub, P. (2015). Microthinking about micronutrients: A case of transition from obsessions about healthy eating to near- fatal “orthorexia nervosa” and proposed diagnostic criteria. Psychosomatics, 56 (4), 397– 403.
  8. Mathieu Jennifer, What is Orthorexia?, Journal of the American Dietetic Associaton, 2005, 105(10), s. 1510-1512.
  9. Brytek-Matera, A. (2012). Orthorexia nervosa–an eating disorder, obsessive-compulsive disorder or disturbed eating habit. Arch Psychiatry Psychother, 1, 55–60.
  10. Yılmaz, V. (2004). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarına anneannelerin etkilerinin incelenmesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
  11. Bratman, S., www.orthorexia.com (Orthorexia Nervosa Home Page). [25.03.2004- 02.11.2005].
  12. Üstündağ, E.G. (2020). Spor Salonunda Spor Yapan Bireylerde Yeme Farkındalığı İle Ortoreksiya Nervoza Belirtileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
  13. Donini L, Marsili D, Graziani M, Imbriale M, Cannella C. Orthorexia nervosa: validation of a diagnosis questionnaire. Eat Weight Disord 2005, 10: 28-32.
  14. Dunn, T.M., & Bratman, S. (2016). On orthorexia nervosa: A review of the literature and proposed diagnostic criteria. Eating Behaviors, 21, 11–17.
  15. Tepe, S. (2019). Sosyal Medya Üzerinden Diyet Yapan Bireylerin Ortoreksiya Nervoza ve Yeme Tutumlarının Saptanması: İnstagram Örneği. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
  16. Arusoğlu G, Kabakci E, Köksal G, Merdol TK. Orthorexia nervosa and adaptaon of ORTO-11 into Turkish. Türk Psikiyatri Dergisi 2008, 19(3): 283-92.
  17. Kinzl JF, Hauer K, Traweger C, Kiefer I. Orthorexia nervosa in dieticians. Psychother Psychosom 2006, 75(6): 395-6.
  18. Bağcı Bosi, A. T., Çamur, D., & Güler, C. (2007). Prevalence of orthorexia nervosa in resident medical doctors in the faculty of medicine (Ankara, Turkey). Appetite, 49(3), 661–666
  19. Bo S, Zoccali R, Ponzo V, Soldati L, De Carli L, Benso A, Fea E, Rainoldi A, Durazzo M, Fassino S. University courses, eating problems and muscle dysmorphia: are there any associations? J TranslMed 2014, 12(1):1.
  20. Aksoydan E, Camci N. Prevalence of orthorexia nervosa among Turkish performance artists. Eat Weight Disord 2009, 14: 33-7.
  21. Alvarenga M, Martins M, Sato K, Vargas S, Philippi ST, Scagliusi F. Orthorexia nervosa behavior in a sample of Brazilian dietitians assessed by the Portuguese version of ORTO-15. Eat Weight Disord 2012, 17: 29-35.
  22. Asil E, Sürücüoğlu MS. Orthorexia nervosa in Turkish dietitians. Ecol Food Nutr 2015, 54: 303-13.
  23. Malmborg J, Bremander A, Olsson MC, Bergman S. Health status, physical activity, and orthorexia nervosa: a comparison between exercise science students and business students. Appetite 2017, 109: 137-43.
  24. Oberle CD, Samaghabadi RO, Hughes EM. Orthorexia nervosa: Assessment and correlates with gender, BMI, and personality. Appetite 2017, 108: 303-310.
  25. Missbach B, Dunn TM, König JS. We need new tools to assess Orthorexia Nervosa. A commentary on “Prevalence of Orthorexia Nervosa among College Students Based on Bratman’s Test and Associated Tendencies”. Appetite 2017, 108: 521-4.
  26. Segura-Garcia C, Ramacciotti C, Rania M, Aloi M, Caroleo M, Bruni A, Gazzarrini D, Sinopoli F, De Fazio P. The prevalence of orthorexia nervosa among eating disorder patients after treatment. Eat Weight Disord 2015, 20: 161-6.
  27. Hyrnik J, Janas-Kozik M, Stochel M, Jelonek I, Siwiec A, Rybakowski JK. The assessment of orthorexia nervosa among 1899 Polish adolescents using the ORTO-15 questionnaire. Int J Psychiatry Clin Pract 2016, 20: 199-203.
  28. Bo S, Zoccali R, Ponzo V, Soldati L, De Carli L, Benso A, Fea E, Rainoldi A, Durazzo M, Fassino S. University courses, eating problems and muscle dysmorphia: are there any associations? J TranslMed 2014, 12(1): 1.
  29. Aksoydan E, Camci N. Prevalence of orthorexia nervosa among Turkish performance artists. Eat Weight Disord 2009, 14: 33-7.
  30. Alvarenga M, Martins M, Sato K, Vargas S, Philippi ST, Scagliusi F. Orthorexia nervosa behavior in a sample of Brazilian dietitians assessed by the Portuguese version of ORTO-15. Eat Weight Disord 2012, 17: 29-35.
  31. Asil E, Sürücüoğlu MS. Orthorexia nervosa in Turkish dietitians. Ecol Food Nutr 2015, 54: 303-13.
  32. Malmborg J, Bremander A, Olsson MC, Bergman S. Health status, physical activity, and orthorexia nervosa: a comparison between exercise science students and business students. Appetite 2017, 109:137–43.
  33. Valera, J.H., Ruiz, P.A., Valdespino, B.R., & Visioli, F. (2014). Prevalence of orthorexia nervosa among ashtanga yoga practitioners: A pilot study. Eating and Weight Disorders.19(4), 469-472.
  34. Segura-Garcia, C, Ramacciotti, C., Rania, M., Aloi, M., Caroleo, M., Bruni, A., Gazzarrini, D., Sinopoli, F., & De Fazio, P. (2015). The prevalence of orthorexia 97 nervosa among eating disorder patients after treatment. Eat Weight Disord. 20(2), 161–166.
  35. Çelen S., (2022). Ortoreksiya Nervoza’nın Algılanan Anne Baba Tutumu ve Mükemmeliyetçilik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi
*Sitemizde bulunan yazılar tıbbi tavsiye içermez ve yalnızca farkındalık yaratmak amaçlıdır. Yazılardan yola çıkarak bir hastalık tanısı konulamaz. Hastalık tanısını yalnızca psikiyatri hekimleri koyabilir.
Psikiyatrik Bozukluklar
left arrow   Önceki four circles places in a rectangular position Sonraki   right arrow