Sorun Çözme Terapisi

Sorun Çözme Terapisi Nedir?

Sorun Çözme Terapisi, bireylerin günlük yaşantılarında karşılaştığı problemleri çözmekte zorlanması sonucu ortaya çıkan psikolojik sorunların tedavisinde kullanılan kanıta dayalı, kısa süreli ve çözüm odaklı bir psikoterapi yaklaşımıdır¹.

Sorun Çözme Terapisi kullanan bir terapistin temel hedefi, bireylerin karşılaştıkları zorluklar veya engeller karşısında sergileyebilecekleri tutumlar ve bu zorlukların ve engellerin üstesinden gelmek için kullanabilecekleri teknik ve stratejiler konusunda danışanlarına yol göstermektir^{1, 2}.

Bu sayede hem halihazırda var olan problemler ile başa çıkması için danışanlara destek sağlanır hem de ileride ortaya çıkabilecek sorunları önüne geçebilmesi için danışanın davranışsal ve bilişsel becerileri arttırılır¹.

Sorun Çözme Terapisi’nin Mantığı Nedir ve Nasıl İlerler?

Sorun Çözme Terapisine göre bireylerin problemler karşısında duygusal ve bilişsel tepkiler veya tutumlar gösterir^{1, 3}. Bunlara sorun yönelimi denir ve iki çeşidi vardır:

Olumlu Sorun Yönelimi

Bu sorun yönelimine sahip bireyler olaylar karşısında daha yapıcı, işlevsel tutumlar sergilerler. Çalışmalar olumlu sorun yönelimine sahip bireylerin kişisel özelliklerinden bazılarını şu şekilde belirtmiştir^{1, 3, 4}:

• Sorunları doğru biçimde algılar ve onları görmezden gelmezler.
• Sorunlardan hiç kimsenin muaf olmadığını, hayatın bir parçası olduğunu kabul ederler.
• Sorunlarını sebeplerini doğru kişilere ya da şeylere atfedeler.
• Krizi fırsata çevirir ve sorunlardan faydalanabileceği dersler çıkarırlar.
• Sorunların çözülebileceğine dair inançları olur.
• Sorunların üstesinden gelecek becerileri olduğuna inanırlar.
• Sorunları çözmek için çaba göstermesi gerektiğine ve zamana ihtiyacı olduğunun farkındadırlar.
• Sorunları çözmek için kararlı bir duruş sergilerler.

Olumsuz Sorun Yönelimi

Olumsuz sorun yönelimine sahip bireyler ise olumlunun tam aksine daha yıkıcı ve işlevsel olmayan tutumlar gösterirler. Bu kişilerin bazı özellikleri ise aşağıdaki gibidir^{1, 3, 4}:

• Sorunların sebeplerini yanlış yerlere (kendisine veya başkasına) atfederler.
• Sorunları göremez veya görmekten kaçınırlar.
• Sorunların kendileri için bir tehdit olduğunu düşünürler.
• Sorunları çözmenin kendisi için zor olacağını düşünüp, karamsar yaklaşırlar.
• Sorunları çözmek için kendi becerilerine güvenmezler.
• Sorunlar karşısında kolayca pes edip, tedirgin olurlar.

Bir de bireylerin tutumlarına ya da sorun yönelimlerine bağlı olarak “sorun çözme tarzları” bulunmaktadır^{1, 3}. Bu tarzları da üç grupta inceleyebiliriz:

• Rasyonel (Akılcı) Sorun Çözme Tarzı
• Dürtüsel/ Dikkatsiz Sorun Çözme Tarzı
• Kaçınan Sorun Çözme Tarzı

Bireyler edindikleri sorun yönelimi ve sorun çözme tarzları ile hayatta karşılaştıkları irili ufaklı problemlerin üstesinden gelmek için belli başlı adımlar atarlar^{1, 3}. Bunlar:

• Sorunun ya da sorunların tanımlanması.
• Sorunu çözmeye yönelik hedef(ler)in belirlenmesi.
• Sorunu çözmek için olası çözüm seçeneklerin üretilmesi.
• Sorunu çözmek için en uygun çözüm seçeneğinin tespit edilmesi.
• Seçilen çözüm seçeneğinin uygulanması.
• Uygulamanın sonucunun değerlendirilmesi ve sorun çözülmediyse bir önceki adımların tekrar gözden geçirilmesi.

Bu adımlar birçok kişi tarafından her ne kadar bilinse de bazı durumlar karşısında istenilen sonuçlar elde edilemeyebilir ya da bir adımdan diğerine geçiş yapmakta zorlanılabilir. Bu noktada, Sorun Çözme Terapisti danışanın sorun yönelimi ve çözme tarzının değerlendirmesini yapar ve başvurulan şikayetler için danışan ile birlikte adım adım tüm basamakları ele alır^{1, 3}.

Bazen danışan sorunun ne olduğunu bilse de uygulama konusunda sorun yaşayabilir. Bu gibi durumlarda ise terapist danışanın çözümü uygulayabilmesi için gerekli becerileri edinmesine yardımcı olur, psikoeğitim verir ve çözüm seçeneğini uygulamaya geçirmesi için danışanı seans içerisinde hazırlar¹.

Sorun Çözme Terapisi Etkili Bir Yaklaşım mı?

Bugüne kadar yapılan çalışmalar Sorun Çözme Terapisi’nin birçok psikolojik rahatsızlığa anlamlı düzeyde fayda sağladığını göstermiştir. Örneğin, ergen ve genç yetişkinlerle yapılan bir çalışmada Sorun Çözme Terapisi alan katılımcıların depresyon ve intihar olasılıklarında anlamlı bir düşüş gözlemlediğini ve bu etkinin bir sene sonra yapılan takip çalışmasında devam ettiğini bildirilmiştir⁵. Benzer bir şekilde, 60 yaş üstü bireylerle yaptığı bir çalışmada her üç katılımcıdan ikisinin Sorun Çözme Terapisi’nden fayda sağladığını ve kaygı düzeylerinde anlamlı bir düşüş olduğunu belirtilmiştir⁶.

Çalışmalar çeşitli kişilik bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu, saldırganlık gibi birçok psikolojik rahatsızlığın yanı sıra obezite, felç, kanser, travmatik beyin hasarı gibi fiziksel rahatsızlıklar sonrası ortaya çıkan psikolojik sorunlar için de Sorun Çözme Terapisi’nin etkinliğini göstermiştir. Bu çalışmalara göz atmak için aşağıdaki kaynakları inceleyebilirsiniz^{1, 7, 8, 9, 10}.

1. Eskin, M. (2018). Sorun çözme terapisi. Altınordu Yayınları.
2. D'Zurilla, T. J., & Goldfried, M. R. (1971). Problem-solving and behavior modification. Journal of Abnormal Behavior, 78, 107−126.
3. D'Zurilla, T. J., Nezu, A. M., & Maydeu-Olivares, A. (2004). Social Problem Solving: Theory and Assessment. In E. C. Chang, T. J. D'Zurilla, & L. J. Sanna (Eds.), Social problem solving: Theory, research, and training (pp. 11–27). American Psychological Association.
4. Nezu, A. M. (2004). Problem solving and behavior therapy revisited. Behavior Therapy, 35, 1−33.
5. Eskin, M., Ertekin, K. & Demir, H. (2008). Efficacy of a Problem-Solving Therapy for Depression and Suicide Potential in Adolescents and Young Adults. Cognitive Therapy Research, 32, 227–245.
6. Beaudreau, S. A., Gould, C. E., Mashal, N. M., Huh, J. T., & Fairchild, J. K. (2019). Application of problem-solving therapy for late-life anxiety. Cognitive and Behavioral Practice, 26(2), 381-394.
7. Hopko, D. R., Funderburk, J. S., Shorey, R. C., McIndoo, C. C., Ryba, M. M., File, A. A., ... & Vitulano, M. (2013). Behavioral activation and problem-solving therapy for depressed breast cancer patients: Preliminary support for decreased suicidal ideation. Behavior Modification, 37(6), 747-767.
8. Huband, N., McMurran, M., Evans, C., & Duggan, C. (2007). Social problem-solving plus psychoeducation for adults with personality disorder: pragmatic randomised controlled trial. The British Journal of Psychiatry, 190(4), 307-313.
9. Perri, M. G., Nezu, A. M., McKelvey, W. F., Shermer, R. L., Renjilian, D. A., & Viegener, B. J. (2001). Relapse prevention training and problem-solving therapy in the long-term management of obesity. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 69(4), 722.
10. Wade, S. L., Kurowski, B. G., Kirkwood, M. W., Zhang, N., Cassedy, A., Brown, T. M., ... & Taylor, H. G. (2015). Online problem-solving therapy after traumatic brain injury: a randomized controlled trial. Pediatrics, 135(2), e487-e495.