Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Siz de 500 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.
Kekemelik Nedir?
Kekemelik, konuşmanın normal akışındaki aksamalar veya kesintilerle karakterize edilen bir konuşma bozukluğudur. Kekemelik problemi yaşayan kişiler söylemek istedikleri şeyi bilirler fakat sesli bir şekilde söze dökmekte güçlük çekerler. Bazı durumlarda kişiler, konuşurken kelimeler arasında duraklayabilirler, bazı durumlarda ise heceleri uzatarak konuşabilirler. Kekeleme esnasında konuşmada yaşanan güçlük, mimiklerde de yüzdeki kasların kasılması şeklinde ortaya çıkabilir.
Genellikle 2 – 5 yaş arasında konuşmayı öğrenmeye başlarken ortaya çıkar ve sıklıkla bu yaş aralığında görülür. 2 – 5 yaş aralığı dil gelişiminde de kritik dönem olarak adlandırılır. Bu nedenle bu yaşlar arasında ortaya çıkan problem çoğu zaman düzeltilebilir. Fakat düzeltilmediği takdirde yetişkinliğe kadar devam etme riski taşır1.
Kekemelik Neden Olur?
Küçük çocukların dil becerilerini geliştirirken konuşmalarında bazı akıcılık sorunları yaşamaları yaygındır. Pek çok çocuk birkaç hafta ya da ay sürebilen kekemelik dönemleri geçirir ve daha sonra bu durum kendi kendine düzelir.
Bunun yanı sıra, düzgün konuşan çocuğun kekelemeye başlaması çoğunlukla hayatında büyük bir stres faktörü olduğunun bir göstergesidir. Örneğin, çocuğun kardeşinin doğması, okulundan veya arkadaşlarından ayrılması, aile içi tartışmalara maruz kalması gibi etkenler çocuğun aniden kekelemesine sebebiyet verebilir.
Kekemeliğin oluşmasına etki eden genetik, nörobiyolojik, çevresel, sosyal, psikolojik ve gelişimsel olmak üzere farklı faktörler vardır2.
1. Genetik Faktörler
Kekemeliğin sıklıkla genetik bir bileşeni vardır. Ailesinde kekemelik öyküsü olan çocuklarda kekemelik geliştirme olasılığı diğerlerine oranla daha yüksektir. Bu nedenle genetik yatkınlık kekemeliğin ortaya çıkmasında rol oynayabilir. Aynı zamanda, bazı genetik faktörler, beynin konuşulan dili ve konuşma sürecini işleme biçimindeki farklılıklara katkıda bulunabilir.
2. Nörobiyolojik Faktörler
Bazı araştırmalar, beynin dil işlemeyle ilgili belirli alanlarının yapısındaki veya işlevindeki farklılıkların kekemeliğe katkıda bulunabileceğini öne sürmektedir. Bununla birlikte beyindeki sinyalleri ileten kimyasallar olan nörotransmitterlerdeki dengesizlikler de rol oynayabilir3.
3. Çevresel ve Sosyal Faktörler
Çocuğun evde okulda veya diğer sosyal ortamlarda yaşadığı yüksek düzeyde stres, baskı veya duygusal gerginlik kekemeliği şiddetlendirebilir. Buna ek olarak, çocuklar bazı aile üyelerini veya arkadaşlarını model alıp taklit edebilir. Bu durumda çocuğun kekeme olan birini görüp taklit etme olasılığı da vardır.
Sosyal olarak ise akranlardan gelen olumsuz tepkiler veya alaylar çocuğun özgüvenini düşürebilir ve kekemeliği şiddetlendirebilir.
4. Psikolojik Faktörler
Kaygı veya korku gibi olumsuz duygusal tepkiler kekemeliğe katkıda bulunabilir. Bununla birlikte çocuğun kişilik özellikleri de etkilidir. Hassasiyet veya mükemmeliyetçilik gibi belirli kişilik özelliklerine sahip bazı çocuklar kekemeliğe daha yatkın olabilir.
Örneğin, mükemmeliyetçilik kişilik özelliğine sahip bir çocuk, doğru ve akıcı bir şekilde konuşamayacağından endişe duyduğu için kekeleyebilir.
5. Gelişimsel Süreç
Kekemelik genellikle dil gelişiminin kritik döneminde ortaya çıkar. Çocuklar, cümle kurmayı ve kendilerini ifade etmeyi öğrenirken konuşma akışında aksamalar yaşayabilirler. Aynı zamanda konuşma üretiminde yer alan karmaşık hareketleri koordine etmeye yarayan motor becerilerdeki zorluklar da kekemeliği etkileyebilir.
Bu faktörleri anlamak, gereken zamanda müdahale edebilmek için çok önemlidir. Konuşma terapisi ve ebeveynlerden, öğretmenlerden veya akranlardan gelen destek, çocukların kekemelikle baş etmelerine ve çoğu zaman üstesinden gelmelerine yardımcı olabilir. Özellikle erken müdahale, dil gelişiminin kritik döneminde kekemeliği ele almak için önemlidir.
Kekemelik Nasıl Geçer?
Kekemeliğin üstesinden gelmek için genellikle dil ve konuşma terapisine, aile ve akran desteğine ve kişisel egzersizlere başvurulabilir. Çoğunlukla kalıcı olmayıp gelişim süreciyle birlikte geçen bir problemdir. Kekemeliğin üstesinden gelmeye yardımcı olacak bazı yaygın yöntemler şu şekilde sıralanabilir.
1. Profesyonel yardım almak:
Bir konuşma ve dil terapisti, kekemeliğe yönelik bir terapi verebilir. Bu terapi, konuşma akıcılığını artırmaya ve iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik teknikler içerebilir.
2. Erken müdahale etmek:
Özellikle çocukluk döneminde erken müdahale oldukça etkili olabilir. Çocukların genellikle uygun tedaviyle kekemeliğin üstesinden gelme şansı daha yüksektir. Bu nedenle çocuk, kekelemeye başladığı ilk andan itibaren yaşadığı sorun önemsenmeli ve gerektiğinde uzmanlardan yardım alınmalıdır.
3. Psikolojik faktörleri ele almak:
Psikoterapi, bireylerin kekemelikle ilişkili kaygı, korku veya olumsuz düşünceleri yönetmelerine yardımcı olabilir. Örneğin, çocuğun yaşadığı kaygı ve korku durumları psikoterapide ele alınabilir ve bunların nedenleri bulunarak ortadan kaldırılabilir. Bazı durumlarda, yalnızca kaygı ile baş etmek bile kekemeliğin de iyileşmesine katkı sağlayabilir.
4. Sosyal çevreden destek almak:
Bu süreçte, aile ve akranlardan alınan destek oldukça önemlidir. Çocuğu bu dönemde sabırla dinlemek, her koşulda yanında olunacağını göstermek gerekir. Bu nedenle, çocuğun çevresindeki kişilere bu problemle ilgili bilinç kazandırılabilir ve çocuğa nasıl davranılması gerektiği konusunda bilgi verilebilir. Bu sayede çocuk, çevresinden destek görerek bu süreci daha kolay bir şekilde atlatabilir.
Bu stratejilerin etkinliğinin çocuktan çocuğa değişiklik göstereceğini unutmamak önemlidir. Yöntemlerin faydası kekemeliğin şiddetine göre de değişebilmektedir. Bazı çocuklar için yalnızca sosyal destek yeterli olabilirken bazıları için psikoterapi veya konuşma terapisi gerekli olabilir.
Kekeleyen Çocuğa Nasıl Yardım Edilir? Kekemelik İçin Evde Egzersizler
Kekeleyen çocuğa yardımcı olabilecek basit ve pratik bazı yöntemler vardır. Nefes egzersizleri, çocuğu yavaş konuşması için teşvik etmek, çocuğa etkili iletişim stratejilerini öğretmek gibi teknikler aileler tarafından kolaylıkla uygulanabilir4.
1. Nefes Egzersizleri
Düzgün konuşmayı desteklemek için kontrollü ve rahat nefes almak önemlidir. Bu nedenle çocuğa yaşına uygun nefes egzersizleri yaptırmak fayda sağlayabilir. Bununla birlikte çocukla konuşurken nefes verme egzersizi de yapılabilir. Konuşmadan önce nefes alıp konuştuğu anda nefes vermesi konuşmanın akıcılığına katkı sağlayabilir.
2. Yavaş Konuşma
Daha yavaş bir konuşma hızını teşvik etmek kekemeliği azaltabilir. Çocuğa yavaş konuşması için alan oluşturmak, sabırla onun anlatacaklarını dinlemek önemlidir.
3. Duraklatma ve Cümle Oluşturma
Cümleler arasında duraklamayı öğretmek akıcılığı artırabilir. Örneğin, stres ve heyecanla cümle kuran çocuğa dura dura ve cümle oluşturmaya dikkat ederek konuşması teşvik edilebilir. Bu şekilde çocuğu yavaş yavaş zorlu konuşma durumlarına maruz bırakmak, kekemelikle ilişkili korkuyu duyarsızlaştırabilir.
4. Etkili İletişim Stratejileri
Göz teması kurmak, mimikleri ve jestleri kullanmak gibi etkili iletişim yollarını öğretmek çocuğun genel iletişim becerilerini geliştirmeye yardımcı olabilir. Aynı zamanda yüz kaslarını güçlendirmek ve rahatlatmak da konuşmanın rahatlığı açısından önem taşır. Bununla birlikte, çocuklar taklit etmeye açık olduğu için anne babalar çocuklarına etkili iletişim stratejilerini kendileri uygulayarak gösterebilirler.
Kekemeliğin üstesinden gelmek uzun süren ve aşamalı bir süreçtir. Çocuğun ve ebeveynlerinin bu süreçte sabırlı ve ısrarcı olması çok önemlidir. Uzun vadeli gelişim ve iyileşme için konuşma tekniklerinin ve stratejilerinin düzenli olarak uygulanması gerekmektedir.
Bir çocuğun kekemeliğinden endişeleniyorsanız, uygun müdahale stratejileri konusunda değerlendirme ve rehberlik için bir konuşma-dil terapistine veya uzman bir psikoloğa danışmak önemlidir. Siz de böyle bir durumla karşılaştıysanız Hiwell’in uzman kadrosundan destek alabilirsiniz. Erken müdahalenin çocuklarda kekemeliği önemli ölçüde iyileştirebileceği unutulmamalıdır.
Kaynakça
- Perkins, W. H. (1990) What is stuttering?. Journal of Speech and Hearing Disorders, 55, 370- 382.
- İbiloğlu, A. O. (2011). Kekemelik. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(4), 704-727
- Neef, N. E., Anwander, A., & Friederici, A. D. (2015). The neurobiological grounding of persistent stuttering: From structure to function. Current Neurology and Neuroscience Reports, 15(9). https://doi.org/10.1007/s11910-015-0579-4
- Madanoğlu, G. K. (2005). Kekeme çocuklar için bir tarama çalışması ve kekemelikle baş etme konusunda hazırlanmış bir programın değerlendirilmesi [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]
