Daha iyi hissetmeye bugün başlayın
Siz de 500 bin mutlu danışanımız gibi hayatınızın kontrolünü elinize alın.
Minnettarlık Nedir?
Minnettarlık, bireylerin sağlığına olumlu anlamda katkı sağlayan “hoşa giden yaşantı” halidir. En temel yaklaşımla, bireyin herhangi bir şeyden gördüğü faydayı fark ederek olumlu hislerle yanıt vermesini içerir7. İster bir arkadaşın desteği, isterse doğanın güzelliği olsun; minnettarlık hayatımızdaki bu olumlu yönleri tanıma ve takdir etme kapasitemizi ifade eder.
Minnettarlık, bireyin iyi oluşuna katkı sağlamakla birlikte yaşam amacı, bireysel gelişim ve sağlıklı ilişkiler gibi alanlarla da ilişkilidir8. Minettarlık duymak başkalarının yardımına veya nezaketine değer verdiğimizi ve takdir ettiğimizi gösterir. Yani genel olarak minnettarlık, hayatımızın olumlu yönlerini daha fazla fark etme ve bunları daha fazla takdir etme kapasitesidir.
Bağımlılık Nedir?
Bağımlılık bireyi fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak olumsuz etkileyen ve tekrarlamalarla seyreden kronik bir beyin hastalığıdır1. Buradan hareketle bağımlılığı bir maddeyi bırakamama ya da bir davranışın önüne geçememe şeklinde kısaca tanımlayabiliriz. Bağımlılık, herhangi bir madde olmaksızın kontrolsüzce yemek yeme, oyun oynama, porno izleme veya alışveriş yapma gibi davranışlarla da ilişkilidir9.
Bu noktada bireyin tecrübe ettiği tüm olumsuz yaşantılara rağmen davranışlarında ısrarcı olmasındaki motivasyon beynin ödül merkezi ile ilişkilidir. Arzu hissiyatı ile çalışan ödül merkezi için bir süre sonra aynı miktarda alınan madde yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle ödül merkezi, bireyi daha fazla miktarda madde kullanımına motive ederek daha güçlü şekilde uyarılmayı amaçlar11.
Bundandır ki bağımlılık döngüsü başlamadan önce bireyin stres verici olaylar ve etkenlerle başa çıkabilmek adına uyguladığı tutumlar, birey için koruyucu bir görev üstlenmektedir. Birçok araştırmada bireylerin korku ve kaygılarını bastırmak, daha özgür hissetmek, olumsuz duygularla baş edebilmek adına bağımlılık geliştirdiği anlaşılmıştır14.
Bu noktada bağımlılık döngüsünde olan bir bireyin, bu döngüden çıkışının yolu sahip olduğu ruhsal sıkıntıların ve içinde bulunduğu durumun farkındalığı ile gerçekleşmektedir. “İyileşme” adına atılan sağlıklı adımlar, farkındalık süreci ile başlamaktadır3.
Bağımlılığa Neden Olan Faktörler Nelerdir?
Bağımlılık gelişimi bakımından tek bir faktörle açıklanması mümkün olmayan, içinde psikolojik, genetik ve sosyo-kültürel öğelerin de olduğu çok boyutlu bir kavramdır.
Bununla birlikte aşağıdakilerin bağımlılığın gelişiminde risk faktörü olduğu görülmüştür:6
- Kronik rahatsızlıklar
- Düşük benlik saygısı
- Birtakım kişilik özellikleri
- Özgüven problemleri
- Depresyon ve kaygı ile ilişkili olumsuz yaşantılar
Bunlara ek olarak, bağımlılığa yatkın bireylerin istenmeyen durumlar karşısında sorun çözme becerilerinin düşük olduğu, tepkisel ve saldırgan davranış özellikleri gösterebildiği gözlemlenmiştir. Bu nedenle bu bireyler, öfkelerini kontrol edip duygularını düzenlemek için bir yatıştırıcıya ihtiyaç duymaktadır2.
Öte yandan, genetik yatkınlık bağımlılığın tekrarlamasında ve bağımlılık şiddetinde önemli rol oynamaktadır. Gen özellikleri ile de ilişkisi olduğu kabul edilen risk alma ve yenilik arayışı gibi davranışlar, başlangıç aşaması için bağımlılıkta üzerinde durulan kişilik özelliklerindendir12.
Minnettarlığın Bağımlılıkla İlişkisi Nedir?
Bağımlılık süreci başladığında birey bağımlısı olduğu şey ile kendisine odaklanmaya başladığı bir döngüye girer. Bu sürecin devamında kendisine dair pozitif özellikleri ve dışarıda gelişen olumlu gelişmeleri fark edemez olur.
Bu noktada bağımlı bireylerle yapılan araştırmalarda minnettarlık duygusu hakkında konuşmanın, bağımlı bireylerin kendilerine yönelik farkındalığını arttırmasıyla değişim açısından motive olmalarına hizmet ettiği görülmüştür5.
Olumsuz durumlarla başa çıkma becerileri göz önüne alındığında bireylerin minnettar olduğunu ifade etme sıklığı ne kadar yüksekse o dönemdeki olumsuz yaşantılarından dolayı bağımlılık geliştirme olasılıklarının da o denli düşük olduğu anlaşılmıştır. Aslında burada olan şey, minnettarlığın bireylerin iyi olma hallerini arttırarak refah düzeylerine katkı sağlaması ile açıklanmaktadır4.
Öte yandan, yapılan diğer çalışmalar minnettarlığın bağımlı bireyleri cömertliğe teşvik ettiğini göstermiştir. Minnettar bir tutum benimseyerek iyileşen bireylerin, bağımlılıkla mücadele eden diğer bireylere yardım etmeyi istedikleri ve iyileşmelerine koşulsuz şekilde katkıda bulunmaya çalıştıkları görülmüştür13.
Diğer bir açıdan, minnettarlığın algılanan stresin ve depresyon belirtilerinin azalmasına etki etmesi sebebiyle bağımlılık sürecinde ortaya çıkabilecek intihara ilişkin düşünceler karşısında da koruyucu olduğu görülmüştür10.
Son olarak, minnettar olma hali duygu, düşünce ve davranışlarımızdaki uyuma destek olması ile daha dengeli bir hayat sürmemize katkı sağlarken aynı zamanda kaliteli bir yaşam sürmemizin de önünü açar.
Minnettarlık Duygusuyla Dolu Bir Yaşama Doğru
Tüm bunlar göz önüne alındığında ruhsal sağlığın bozulmasında tampon görevi gören birtakım kişilik özelliklerinin olduğu bilinmektedir.
- İyimserlik
- Geleceğe yönelik pozitif bakış açısı
- Cesaret
- İnanç
Yukarıdaki özellikleri kapsayıcı olması bakımından minnettarlık duygusunun kazanılması ve uygulamalarla sürdürülmesi, bireyleri yaşamları boyunca etkilemesi mümkün olan olumsuz deneyimlere karşı daha güçlü kılacak ruhsal bir savunma olacaktır.
Sizler de Hiwell’in alanında uzman psikologlarından duygu, düşünce ve davranışlarınızı daha iyi yönetebileceğiniz bir destek alabilir ve böylelikle minnettar bir bakış açısı benimserken Hiwell’i yol arkadaşı olarak seçebilirsiniz.
Minnettarlık ve ruh sağlığı ilişkisi hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz bloğumuzda yer alan “Minnettarlık Nedir? Minnettar Olmak Hayatımızı Nasıl Etkiler?” adlı yazımızla okumaya devam edebilirsiniz.
Kaynakça
- American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Text Revision, American Psychiatric Association, Washington.
- Bahar, A. (2018). Uyuşturucu Madde Kullanımının Nedenleri ve Bağımlılık Oluşum Sürecinde İletişimsel Yaklaşımların Rolü ve Önemi: Polis Kayıtları Üzerinden Olgusal Bir İnceleme. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, (55), 1-36.
- Bat Tonkuş M, Karataş S, Yılmaz S, Kutlu FY. Ruhsal Bozukluğu Olan Bireylerde İyileşme ve İyileşme Modelleri. Istanbul Yeni Yuzyil Universitesi, Yeni Yuzyil Journal of Medical Sciences. 2022 Jul 26;3(3):135–43.
- Blume, J. (2012). An attitude of gratitude: how a grateful disposition impacts relapse during recovery from drug and alcohol addiction (Doctoral dissertation, The Chicago School of Professional Psychology).
- Charzyńska, E. (2015). Sex differences in spiritual coping, forgiveness, and gratitude before after a basic alcohol addiction treatment program. Journal of religion and health, 54, 1931-1949.
- Dikeç G, Kutlu FY. Dezavantajlı gruplar olarak bağımlıların psikososyal sorunları. Yılmaz M (editör). Dezavantajlı Gruplar ve Ruh Sağlığı. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri, 2020: 50-55.
- Duran, N. O., & Şeref, T. A. N. (2013). Minnettarlık ve yaşam amaçları yazma çalışmalarının öznel iyi oluşa etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(40), 154-166.
- Göcen, G. (2012). Şükür ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Alan Araştırması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Günüç, S., & Kayri, M. (2010). Türkiye’de internet bağımlılık profili ve internet bağımlılık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik-güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(39), 220-232.
- Kaniuka, A. R., Kelliher Rabon, J., Brooks, B. D., Sirois, F., Kleiman, E., & Hirsch, J. K. (2021). Gratitude and suicide risk among college students: Substantiating the protective benefits of being thankful. Journal of American college health, 69(6), 660-667.
- Kaya, S. ve Çalışkan, N.D. (2022). Ödül sisteminden doğan ceza döngüsü: Bağımlılık. Bioinforange.
- Kreek, M. J., Nielsen, D. A., Butelman, E. R., & LaForge, K. S. (2005). Genetic influences on impulsivity, risk taking, stress responsivity and vulnerability to drug abuse and addiction. Nature neuroscience, 8(11), 1450-1457.
- Orbon, M., Mercado, J., & Balila, J. (2015). Effects of forgiveness therapy on recovery among residents of drug rehabilitation centers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 165, 12-20.
- Tarhan, N. (2011). Bağımlılıkta Eski ve Yeni Yaklaşımlar. N. Tarhan, & S. Nurmedov, Bağımlılık içinde. İstanbul: Timaş Yayınları.
