Simetri Hastalığı ve Belirtileri Nedir? Simetri Obsesyonu Nasıl Geçer?

Simetri Hastalığı Nedir?

Simetri hastalığı (simetri takıntısı) kişinin eşyaların nasıl göründüğüne veya konumlandırıldığına aşırı derecede odaklanmasına neden olan bir takıntı türüdür¹. Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) türleri arasında değerlendirilen simetri boyutunu ifade etmektedir.

Hepimizin hayatında aşırı temiz, aşırı düzenli ve her haliyle mükemmel görünmeye çalışan ve çabasını olağandışı karşıladığı insanlar oluyor. Simetriyi sevmek ve düzenli olmak tek başına bir psikolojik sorun değildir. Simetri takıntısı kişinin gündelik hayatındaki işlevselliğine zarar vermeye başladığında bunun bir sorun boyutuna geldiği düşünülebilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk

OKB, yaygınlığı yüksek olan kronik bir psikolojik rahatsızlıktır. Bireylerin günlük hayattaki işlevselliğini bozan ve hayatlarına devam etmelerini zorlaştıran bir durumdur. OKB’nin iki temel bileşeni obsesyonlar ve kompulsiyonlardır.

Obsesyonlar (Takıntılar)

Obsesyonlar, tekrarlanan ve istenmeyen, mantıksız olduğu yaşayan kişi tarafından da bilinen ama engellenemeyen düşünce ve imgeleri ifade eder. Simetri takıntısın obsesyon çeşitlerinden biridir.

Obsesyon Çeşitleri

Düşünce içeriğine göre değişmek üzere takıntıların farklı türleri vardır:

• Zarar Verme
• Kirlenme
• Cinsellik ve Dini İnançlar
• Biriktirme
• Simetri

Takıntılar kişinin aşırı kaygı duymasına sebep olan düşüncelerdir. Örneğin masasının simetrik bir şekilde düzenlenmediğini gören takıntılı bir kişi bu durumdan dolayı kaygılanmaya başlar. Takıntılar tekrarlanan ve istenemeyen düşünceler olduğu için kişi bunu kontrol edemez ve takıntıların yarattığı kaygıyı azaltmak için kompulsiyon (zorlantı) denilen bazı davranışlarda bulunur.

Kompulsiyonlar (Zorlantılar)

Kompulsiyonlar, obsesyonlara tepki olarak ve onları nötralize etmek için gösterilen, tekrarlanan ritüelistik davranışları ifade etmektedir. Bireyler kompulsiyonları hayata geçirerek tamamlanmışlık hissi yaşamak isterler ancak kompulsif davranış gerçekleştikten sonra yaşadıkları rahatlama hissi geçicidir.

Obsesyonlara Karşılık Kompulsiyonlar

Bireyler yukarıda sıralanan obsesyonları yaşadığı zaman neler olur? Kirlenme obsesyonları olan kişiler yıkama, duş alma ve temizlik yapma gibi kompulsiyonlar gösterir.²

• Biriktirme obsesyonu olan bireyler hiçbir şeyi atmak istemez ve istifçi bir yaşam tarzı benimseyebilirler.
• Zarar verme takıntısı olanlar her şeyi sürekli kontrol etme konusunda kompulsif davranışlar sergilerler.
• Cinsellik ve dini inanç obsesyonları olanlar ise konuyu zihninde sürekli döndürerek rahatlamaya çalışır veya dua edebilirler.
• Simetri takıntısı olanlar tekrarlama, sıralama ve sayma gibi kompulsif davranışları sergileyebilirler.

Bir Takıntı Olarak Simetri

Düzenli olma hastalığı olarak da adladırılan simetri takıntısı aslında spesifik tür bir yani simetrik bir düzeni ifade eder. Peki nedir bu simetri?

Simetri Nedir?

Basit bir tanımla simetri, bir nesnenin yarısının diğer yarısını yansıtıyor gibi görünmesi anlamına gelebilir³. Daha detaylı olarak simetri, iki veya daha fazla eşyanın kendi aralarında konum, boyut, ve biçim açısından ölçü uygunluğunu ifade eder.

Simetri Takıntısı Ne Zaman Hastalık Olur?

Doğada simetri, sıklıkla karşılaştığımız bir durumdur. En basit haliyle, tüm el ve kolların her iki tarafta da simetrik olacak şekilde var olması, canlının sağlıklı olduğunun göstergesidir. Simetrinin sağlıklı olmaya işaret etmesi sebebiyle arzulanan bir şey olmasının yanında simetriye dair aşırı ve mantıksız endişeler de psikolojik sorunların göstergesi olabileceği için dikkatli olmak gerekir³.

Simetri Obsesyonu Olduğunda Neler Olur?

Obsesif kompulsif bozukluğun içinde simetriyle ilgili takıntılar ve takıntıların yarattığı huzursuzluğu ortadan kaldırmak için gerçekleştirilen ritüelistik davranışlar (kompulsiyonlar) olabileceği bilinmektedir.

Simetri obsesyonu, nesnelerin mükemmel, simetrik veya doğru şekilde hizalanmış olması ihtiyacıyla karakterize edilir⁴. Bu noktada mükemmele ulaşma konusu önemlidir çünkü simetri takıntısı olan kişilerin ulaşmak istediği düzen, imkansıza yakındır.

Simetri takıntısıyla ilgili kompulsiyonlar arasında ise sıralama ve düzenleme, bir şeyleri hizalama yer alır. Her şey belirli bir düzende değilse, endişe veya aşırı sıkıntı hissedebilirler⁵.

Örneğin mutfak dolabındaki her bir kavanoz tam olarak aynı yöne bakmıyorsa, kitaplıktaki kitaplar belli bir düzen içinde sıralanmadıysa, masadaki dosyalar masanın çizgisiyle aynı hizada değilse gibi her zaman mükemmel olmama ihtimali bulunan konularda yoğun endişe duyabilirler ve düzeltmek için yoğun çaba harcarlar.

Simetri Takıntısının Diğer Obsesyonlardan Farkı Nedir?

Obsesif kompulsif bozukluk yaşayan kişilerin deneyimlediği obsesyon ve kompulsiyon çeşitleri göz önünde bulundurulduğunda simetri hastalığı/ simetri takıntısı olan kişilerin diğer obsesyon ve kompulsiyonlara göre farklı olduğu bilinmektedir.

Simetri boyutunda belirtiler taşıyan kişiler, tipik endişeler yaşamazlar ya da tekrarlayan davranışların engellediği belirli sonuçlardan korkmazlar, bunun yerine tekdüzeliğe güçlü bir ihtiyaç ve simetri boyutunun "duyusal fenomenleri" olarak bilinen eksiklik ya da kusurluluk duygularını hafifletmek için yoğun bir dürtü sergilerler⁵.

Başka bir deyişle, simetri kompulsiyonları genellikle bir şeylerin doğru olmadığına dair hoş olmayan öznel bir deneyim olarak ortaya çıkan rahatsızlık duygularını azaltmayı ve her şey yolunda görünene kadar davranışlarını gerçekleştirmeyi amaçlar⁵. Örneğin eşyaları aynı yönde bakması için düzeltmek, kitapları boyuna ve kalınlığına göre tüm kenarları aynı hizada olacak şekilde sıralamak, halıların saçaklarını sürekli düzeltmek gibi davranışları olabilir.

Simetri Takıntısı Belirtileri Nelerdir?

• Etrafındaki her şeyi sürekli düzenleme isteği
• Düzenli olmayan ortamlar karşısında yoğun kaygı, endişe ve huzursuzluk yaşama
• Düzgün sıralanmamış veya hizalanmamış nesneler ile ilgili yoğun kaygı, endişe ve huzursuzluk duyma
• Düzenleme, sıralama ve hizalama ile ilgili davranışlara daha fazla vakit ayırma
• Bir ortamın veya nesnelerin düzeni ile ilgili konulara daha fazla dikkat etme
• Bir ortam veya nesneler arzuladığı düzende değilse motivasyon kaybı ve dikkat dağınıklığı yaşama
• Herhangi bir sebep olmaksızın bulunduğu ortamı ve eşyaları düzenleme ve kategorize etme isteği
• Yazı yazarken mükemmel olmadığı noktada silip yeniden yazma veya yeniden başlama
• Düzenlemeyle ilgili uğraşlar sebebiyle görevleri tamamlayamama

Bu özelliklerin tamamı veya büyük bir çoğunluğu simetri hastalığı yaşayan kişilerde bulunabilir. Belirtilerin yoğunluğu bireysel farklılıklar gösterebilir - kimisinde yoğun kimisinde ise daha yoğun olarak gözlemlenebilir. Yaşayan kişinin çevresiyle ilişkisi bozuluyorsa ve günlük işlerini yapması zorlaşıyorsa bir ruh sağlığı uzmanından yardım almak faydalı olabilir.

Belirgin belirtiler dışında araştırma sonuçlarına göre simetri hastalığı yaşayan kişilerin başka özellikleri de bulunmaktadır. Örneğin simetri hastalığı yaşayan kişilerin bilişsel esneklik kapasitesi, simetriyle ilgili daha az endişe yaşayan bireylere daha düşük olarak raporlanmıştır⁶.

Ayrıca, simetri hastalığı yaşayan kişiler yaşamayanlarla kıyaslandığında içgörü yani farkındalık düzeylerinin daha düşük olduğu ve bu sebeple daha az yardım arama eğiliminde oldukları gösterilmiştir^{6, 7}.

Simetri Obsesyonları Nasıl Geçer?

Takıntı hastalığının nasıl geçtiği çok merak edilen bir konu. Simetri obsesyonlarının iyileştirilme sürecinde psikiyatrist hekimler tarafından obsesif kompulsif bozukluk için ilaç tedavisi düzenlenebileceği gibi psikoeğitim ve psikoterapi de belirtlerin azaltılması için veya ilaçlarla kombine olarak kullanılabilir.

Simetri Hastalığı İçin Psikoeğitim

Simetriyle ilgili yoğun problemler yaşayan kişiye ve ailesine problemin doğasına dair bilgilendirme yapılması önemlidir. Yaşadıkları sıkıntıyla ilgili araştırma sonuçları, tedavi yöntemleri ve belirtilerde ne kadar azalma olacağı ve yaşam kalitesinde artış ile ilgili bilgiler sağlanması, bireylerin rahatlamasını sağlayabilir ve mücadele etmek için ihtiyaç duydukları motivasyonu güçlendirebilir².

Simetri Hastalığı İçin Psikoterapi

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), psikoterapinin kanıta dayalı çalışan modellerinden biridir. Ne kadar etkili olduğuna dair birçok bilimsel araştırma yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre hem yetişkinlerde hem de çocuk ve ergenlerde OKB belirtilerinin iyileştirilmesi ve bireyin günlük yaşama uyum sağlaması konusunda işe yaradığına dair birçok sonuç bulunmaktadır². Hiwell Online Terapi platformunun BDT ekolünde uzman psikoterapistleriyle görüşmeye hemen başlayarak destek alabilirsiniz.

OKB’nin simetri boyutu veya simetri hastalığı için BDT’nin iki bileşeni de aktif olarak kullanılabilir. Bunlar bilişsel yeniden değerlendirme ve davranışsal müdahalelerdir. Simetriyle ilgili endişeler konusunda bilişler yeniden değerlendirerek alternatif düşünceler oluşturulur. Davranışsal olarak ise simetriyle ilgili endişeler yaşanacak durumlara maruz bırakma ve tepki önleme çalışmaları yapılabilir².

Simetri hastalığı belirtilerinin yoğunluğu ve bireyin yaşadığı zorluklara bağlı olarak müdahale yöntemlerinde kişisel farklılıklar olabilir. Psikoterapinin tek başına etkili olmayacağı kadar ağır durumlarda BDT’ye ek olarak ilaç tedavisi de önerilebilir. İlaç tedavisi, bilişsel ve davranışçı müdahalelerin etkisini arttıran bir nitelik taşır. Bu durumda hem uzman bir psikolog hem de psikiyatri uzmanıyla beraber çalışmak önemlidir.

Kaynakça

1. https://www.talkspace.com/mental-health/conditions/obsessive-compulsive-disorder/types/symmetry-ocd/
2. Stein, D.J., et al., 2019, Obsessive-Compulsive Disorder, Nature Reviews Disease Primers.
3. Lochner, C., et al., 2016, Symmetry Symptoms in Obsessive-Compulsive Disorder: Clinical and Genetic Correlates, Brazilian Journal of Psychiatry.
4. Pitman, R.K., 1987, A Cybernetic Model of Obsessive-Compulsive Psychopathology, Comprehensive Psychiatry.
5. Vellozo, A.P., et al., 2021, Symmetry Dimension in Obsessive-Compulsive Disorder: Prevalence, Severity and Clinical Correlates, Journal of Clinical Medicine.
6. Elvish, J., et al., 2010, Which Clinical and Demographic Factors Predict Poor İnsight in İndividuals With Obsessions and/or Compulsions?, Journal of Anxiety Disorders.
7. Ecker, W., et al., 2008, Incompleteness and Harm Avoidance in OCD Symptom Dimensions, Behavior Research and Therapy.